Kürtlerin yaşayan en önemli dengbêjinden biri olarak gösterilen Seyîtxanê Boyaxcî , Diyarbakır'ın Ergani ilçesine bağlı Lexerî köyünde 1933 yılında dünyaya gelmiştir, hayatı boyunca bir keder işçisi, bir dert hamalı olarak yaşamak zorunda kalmıştır. 2 yaşında iken annesini, 4 yaşında iken babasını yitiren koca çınar, amcası tarafından büyütülür.
Hiç okul yüzü görmemiş ve 15 yaşından itibaren payına düşeni stranlara ören Boyaxcî, ırgatlık ve çobanlık işlerinden sonra Amed sokaklarında yaşama tutunmaya başlar.
25 yıl boyunca koca bir kentin belki de tüm yaşayanlarının ve ölenlerinin ayağına kadife bezi, badem yağı anılar dokuyan Seyîtxanê Boyaxcî, bu sürede nice ağa ve beglerden alaylı iğnelemeler, nice ağır ithamlar duyar zengin uşaklarından.
Daha sonra dönemin belediye başkanı Mehdi Zana tarafından Diyarbakır Belediyesi'nde işe alınan Boyaxcî, 1980 yılına kadar bu kez çöp arabasının arka mazgalına tutunur. Artık gerçekten, çöpten de olsa düzenli bir iş ve maaş sahibi olan Dengbêj, bütün gün kentin pisliğini, akşam ise ayakkabıların pisliğini almaya devam eder. Xalê Seyîtxan artık çift mesailidir.
Bu yoğun mesai yılları aynı zamanda sesinin demlendiği, kılamların boğazından misku amber kokularla yayılmaya yüz tuttuğu yıllardır. Sokaklar ellerindeki nasırın iriniyle temizlenir Xalê Seyîtaxn'ın, kulakların pası ise, avazıyla, havarıyla.
Ve xalê Seyitxan, 1980 yılında belediyenin tam gün çalışma isteğine bir ağıt yakar ve emekliliğini ister, boyacılık aralıksız şekilde prestijine prestij katmaktadır nazarında.Bundan sonra civat ve şevbirklerde aranan isim olmaya başlayan Boyaxcî, evlenir ve sıcak aile ortamının tadına ulaşmaya çalışır. Ancak biçilmiş alın yazgısı küçük yaşta anne babasını almakla kalmaz ve art arda doğan 7 çocuğunu yoksulluk ve beslenememekten dolayı meyleder toprağa. Xalê Seyîtxan reste rest dercesine 7 çocuk daha yapar. Şimdi 65 yaşındaki eşi, 7 çocuğu ve 10 torunuyla hayatının güz bitimini yaşayan Xalê Seyîtxan şimdilerde Dengbejlerini dile getiriyor.
Kürtlerin yaşayan en önemli dengbêjinden biri olarak gösterilen Seyîtxanê Boyaxcîyi arayanlar Diyarbakır'daki Dengbêjler Evi'nde bulabilir.
