Ev Sohbetleri Dersleri

18. NEFİS MUHASEBESİ

Nefis muhasebesi yapmak deyince, ne idik, ne olduk ve ne olmalıyız sorularına cevap vermek; o verilen cevapların da gereğini yerine getirmek akla gelir. Bu sorularla, eğer muhasebe yapacak kişi ise, ne idim, ne oldum ve ne olmam lazım diye soru sorup cevabının gereğini yerine getirmesi gerekir. Eğer bir kurumsa, bir topluluğu oluşturan bir cemaat ise elbette yukarıdaki gibi çoğul sığası ile sormak, kimler sorumlu ise beraberce muhasebe yapmak ve gerekli olan sorumlulukları yerine getirmek gerekir. Bunları şöylece sıralayabiliriz:

1) Başarıyı ve Nimetleri Allah'a; Hatalarımızı Nefsimize Nispet Etmek

2) Kontrol Edildiğimizi Düşünerek Kendimizi Daima Kontrol Etmek 

3) Yanlışları Bilip Gidermeye ve Noksanlıkları Görüp Tamamlamaya Çalışmak

4) Nefse Karşı Orta Yolu İzlemek

5) Vaktin ve Kendi İnsanımızın Kıymetini Bilmek

1) Başarıyı ve Nimetleri Allah'a; Hatalarımızı Nefsimize Nispet Etmek

Mü'min, Allah Teâlâ'yı, Hz. Peygamber (s.a.v.)'i ve Hz. Peygamber'in Allah'tan getirdiklerini tasdik eden kimsedir. Hz. Peygamber'in getirdiği Kur'an-ı Kerîm'de Allah Teâlâ bu konuda şöyle buyurmuştur:

(arapca yazilis)

"Sana gelen her iyilik Allah'tandır; sana gelen her fenalık da kendi nefsindendir." (Nisa, 4:79)

Mü'min kişi, tevhit ehli yani rubûbiyeti ve ülûhiyeti Bir'e yani Allah'a nispet eden kişidir. İnsanı da insanın yaptığını da yaratan Allah'tır. İşte ayeti kerime:

(arapca yzailis)

"Sizi de Allah yarattı ve sizin yapıyor olduklarınızı da (Allah yaratıyor)" (Saffat, 37:96)

İyilik de sıkıntı da; nimet de bela da; başarı da başarısızlık da imtihandır.

İyilikte imtihanı kazanmak, şükürledir. Kalbin şükrü, bütün nimetlerin Allah'ın olduğuna itikat etmek; dilin şükrü, bütün nimetlerin Allah'ın olduğunu "elhamdülillâh" diyerek itiraf etmek; bedenin şükrü de Allah'ın nimetleri ile Allah'a isyan etmeyip itaat etmektir.

Sıkıntıdaki imtihan, sabırladır.

"Sabır, kadere kızmaktan kalbi tutmak; dili, şikayet etmekten tutmak; beden organlarını da Allah'a isyandan tutmaktır." (İbn-i Kayyım el-Cevzî)

Başarıda imtihan, başarıyı Allah'a nispet etmek; başarısızlıkta imtihan, başarısızlığı kendi nefsimize nispet etmektir.

Hz. Peygamber (s.a.v.) ne güzel buyurmuştur:

"Kendi ayıbı ile meşgul olması insanların ayıplarıyla meşgul olmasına engel olanlara ne mutlu!" (Kenzu'l-Ummâl, H. no: 43444; Keşfu'l-Hafâ, II, 44; Münâvî, Feyzu'lKadîr, IV, 281)

Akıllı adam, başkalarının ayıbını görür, aynı ayıba düşmemek için, kendi ayıbını da görür ki bir daha aynı ayıbı işlememek için!..

Ahmak kişi, başarıyı sadece kendisine nispet eden; başarısızlığı da kendisine değil başkasına nispet eden kişidir. Başarıyı sadece kendisine nispet eden, başarısızlığı da kendisine değil başkasına nispet edenler, gurura kapılırlar, kusurlarını kabul etmediklerinden kusurları da yok etmeye yönelmezler ve neticede de hep kusurlu kalırlar.

"Yükseldik zannederler alçaldıkça tabana"

(Necip Fazıl Kısakürek)

Büyük adam bile hata etmeyen değil, az hata eden, hata kendisine söylenmeden kendi hatasını görebilen, en azından hatası kendisine söylenince kabul eden kişidir.