Co cię (nie)zabije | Leksykon chorób

Kompleksy (mitologiczne)

Słowem wstępu: Do tej pory opisałam już dwa kompleksy występujące w psychologii i zauważyłam, że jest ich tak dużo, że raczej nie ma sensu robić kilkudziesięciu rozdziałów opisujących wszystkie z osobna, dlatego w tym rozdziale/łach (zobaczymy, jak to wyjdzie) znajdziecie listę znanych mi kompleksów. Może okaże się pomocna i będzie dla kogoś stanowić inspirację, bo jak widzieliśmy po dwóch ostatnich rozdziałach, niewiele jest postaci z takimi interesującymi zaburzeniami. 

P.S.: Niektóre z kompleksów nie są już uznawane na świecie, jednak dalej funkcjonują w Polsce. Ot, taki mały paradoks :D 

1. KOMPLEKS MEDUZY

Jak sama nazwa wskazuje, inspiracją była tu mitologiczna Meduza zamieniająca w kamień wszystko, co popadnie. Najczęściej dotyka on dorosłych mężczyzn odbierających jako nieracjonalne zagrożenie wzrok przyglądających im się kobiet. Obserwuje się go także u dorosłych, którzy w dzieciństwie obawiali się wzroku swoich rodziców. Takie dzieci wstrzymywały w sobie wszelkie emocje, a nagromadzoną złość wyładowywały na sobie, co w efekcie doprowadza do ich spłycenia emocjonalnego. Do tego spektrum zalicza się również paraliż całego ciała w wyniku strachu, co pozwala mi stwierdzić, że chyba źle zdiagnozowałam swoją Astrid z "Setki traum" XD. Sam termin został stworzony przez francuskiego filozofa Gastona Bachelarda w 1948r. 

2. KOMPLEKS KASANDRY

Kasandra, której imię oznacza dosłownie "przynoszącą nieszczęście" była córką króla Troi - Priama. Słynęła ze swojego daru przewidywania przyszłości, którego nikt nie brał na poważnie z powodu rzuconego na dziewczynę przekleństwa z rąk Apolla. Mimo, że Kasandra przewidziała wszystko, co do joty i ostrzegała ludzi o nadciągających niebezpieczeństwach, nikt nie brał jej na poważnie i pewnie wszyscy się zdziwili, gdy okazywało się, że głosiła samą prawdę. Twórcą nazwy tego kompleksu również jest Gaston Bachelard odpowiedzialny za kompleks Meduzy (prawdopodobnie facet nie miał co w życiu robić, więc zaczął tworzyć zaburzenia na podstawie mitologii greckiej. Nie ma to jak ciekawe hobby).

Kompleks Kasandry dotyczy głównie osób, które za wszelką cenę starają sobie wmówić, że wszelkie ostrzeżenia ze strony innych, a także ich osobiste obawy są bezpodstawne, mimo racjonalnych dowodów zwiastujących coś istotnego. Objawia się także brakiem wiary w siebie, częstymi histeriami w połączeniu z silnym niepokojem, drętwieniem kończyn, drgawkami, a nawet ślepotą, problemami ginekologicznymi oraz nawiązywaniu destrukcyjnych relacji z chłodnymi osobami stawiającymi głównie na rozum i logikę.

3. KOMPLEKS KLITAJMESTRY

Kolejna osób ze świata mitologii greckiej. Klitajmestra była żoną greckiego króla Agamemnona i powiedzenie, że było to zgodne małżeństwo, byłoby największym kłamstwem pod słońcem. Agamemnon zabił Tantala (pierwszego męża Klitajmestry) oraz jego synów, a samą Klitajmestrę zgwałcił, w wyniku czego narodziła się ich córka Elektra. Z Agamemnona był jednak kawał drania, ponieważ mitologia wspomina również o tym, jak chciał złożyć w ofierze ich wspólną córkę Ifigenię, a na koniec sprowadził sobie nałożnicę, jaką była uprowadzona z Troi Kasandra (ta z kompleksu wyżej). Klitajmestra nie mogła tego wszystkiego zdzierżyć i wraz ze swoim kochankiem zabiła męża i jego niewolnicę.

Sama choroba dotyka głównie kobiety, których relacja z mężem nie układa się pomyślnie. Takie osoby mogą pozostawać małżeństwem przez długi czas, jednak podświadomie nienawidzą swojego oprawcy za wszystkie wyrządzone krzywdy.

4. KOMPLEKS ELEKTRY 

Pochodzi od imienia Elektry, córki Agamemnona i Klitajmestry, więc na razie wszystko zostaje w rodzinie. Mitologiczna Elektra tak bardzo znienawidziła swoją matkę za zabójstwo ojca, że ostatecznie namówiła brata do pozbycia się matki i jej kochanka. To na pewno była wielka, kochająca się rodzina :D

Kompleks Elektry został wymyślony w 1912r. przez szwajcarskiego psychiatrę Carla G. Junga, który pozazdrościł Zygmuntowi Freudowi jego kompleksu Edypa. Obaj panowie potem nawzajem starali się zdyskredytować kompleks swojego konkurenta. Według Junga zaburzenie zaczyna kształtować się we wczesnym dzieciństwie w wyniku niewłaściwych postaw rodzicielskich, w szczególności dominowania nad córką lub całkowite jej ignorowanie. Początkowo dziewczynka zaczyna podziwiać swojego ojca, co następnie przemienia się w miłość, wywołując jednocześnie wrogość do matki traktowanej jako rywalkę seksualną lub strach przed matką, która może zacząć coś podejrzewać. W trakcie dorastania dziewczynka przenosi swoje zainteresowania na rówieśników i na tym najczęściej zaburzenie się kończy. Gdy kompleks Elektry nie mija, w dorosłym życiu kobieta nie będzie mogła stworzyć zdrowego związku z żadnym partnerem przez wyidealizowany obraz własnego ojca i zbyt duże wymagania wobec partnera. 

5. KOMPLEKS EDYPA

Każdy zna Edypa (a przynajmniej jeśli ktoś omawiał w szkole "Edypa" Sofoklesa lub sequel w postaci "Antygony"), tego pana nie trzeba nikomu przedstawiać. Jego choroba powstała w 1910r. za sprawą Zygmunta Freuda, który miał dość osobliwe zainteresowania seksualnością i był przekonany, że samo zaburzenie jest naturalnym etapem w życiu każdego dziecka.

Według Freuda kompleks Edypa pojawiał się u dzieci już w wieku 3 lat i polegał na pożądaniu własnej matki i wrogim nastawieniu wobec ojca. Następnie wrogość wobec ojca miała przeradzać się w strach przed kastracją, co doprowadzało do porzucenia zainteresowania matką i chwilowe przeniesienia go na ojca. Później wszystko miało się samoistnie normować i wszystko miało już być w porządku. Czuję się idiotycznie, pisząc o takich rzeczach. 

6. KOMPLEKS JOKASTY

Skoro już omawiamy ciężkie przypadki rodzinne, nie może w tym zestawieniu zabraknąć kompleksu Jokasty, której nazwa wzięła się od imienia matki Edypa. Jak wszyscy wiecie, Jokasta była żoną swoją syna i doczekała się z nim czwórki dzieci, komplikując ich relacje rodzinne. 

Zaburzenie to zostało wymyślone w 1920r. przez szwajcarskiego psychoanalityka Raymonda de Saussure. Sam kompleks Jokasty jest jednym z czynników predysponujących dziecko do kompleksu Edypa i bierze się głównie z braku spełnienia w związku lub tęsknotą za bliskością, w której syn ma zastąpić ojca. 

Jednym z literackich przykładów kompleksu Jokasty jest bohaterka tragedii Ajschylosa "Persowie" - cesarzowa Atossa, która opowiada o swoim śnie związanym z jej synem Kserksesem. 

7. KOMPLEKS LAJOSA

Tragedii rodzinnej ciąg dalszy: Lajos to pierwszy mąż Jokasty i ojciec Edypa. Jak pamiętacie ze szkolnej lektury, wedle przepowiedni Edyp miał zabić swojego ojca i tak też się stało, chociaż na tamtym etapie Edyp nie był świadomy ojcostwa Lajosa.

Kompleks Lajosa został utworzony w 1953r. przez twórcę etnopsychiatrii Georgesa Devereux. Zaburzenie objawia się wyraźną niechęcią wobec własnego syna, którego mężczyzna uważa za konkurencję, a także przekonaniem o nieśmiertelności w przypadku własnej bezdzietności. Inną formą kompleksu Lajosa jest brak pozytywnych relacji z potomstwem partnera. Zdarza się również trzecia odmiana kompleksu Lajosa, która polega na wmawianiu pacjentowi choroby przez psychologa/psychiatrę. 

Osobami cierpiącymi na kompleks Lajosa mieli być m.in. Cyrus Wielki, Numitor (dziadek Romulusa i Remusa). 

8. KOMPLEKS PROMETEUSZA

Objawia się chęcią zyskania przewagi nad własnym ojcem w każdej dziedzinie życia.

9. KOMPLEKS ATENY I KOMPLEKS DIANY

Jest to zaburzenie polegające na przyjmowaniu przez kobietę męskiego stylu bycia i utożsamianiu się z mężczyzną poprzez nadmierny podziw wobec własnego ojca i identyfikowanie się z nim. Podobnym zjawiskiem jest kompleks Diany, który objawia się męskim stylem ubioru i przyjmowaniem zachowań uważanych za typowo męskie. Proszę nie mylić z transpłciowością, to są dwie różne sprawy. 

10. KOMPLEKS DAFNE

Jego nazwa pochodzi od imienia nimfy Dafne, która podczas ucieczki przed zakochanym w niej Apollem, zamieniła się w drzewo dla uniknięcia natrętnego wielbiciela. Samo zaburzenie objawia się brakiem potrzeby miłości i niechęcią do mężczyzny w przypadku związku heteroseksualnego.