Oops! This image does not follow our content guidelines. To continue publishing, please remove it or upload a different image.
Handan Sultan(ok.1574-1605) Matka Ahmeda I.Pochodziła najpewniej z terenów dzisiejszej Bośni i Hercegowiny.Druga wersja dotyczy jej greckiego pochodzenia.Trzecia wersja,którą rozpowszechnił Wenecjanin Donetti w raporcie nazywając ją:"Wenecjanka,tak jak jego[Mehmeda III] matka Safiye.Najpewniej przed przejściem na Islam nazywała się Helena.Nie znamy rodu z którego miałaby pochodzić późniejsza Valide Sultan,najpewniej była,więc zwykłą chłopką.Przed trafieniem do haremu księcia Mehmeda,późniejszego sułtana Mehmeda III służyła u Gevherhan Sultan,córki Selima II oraz jej męża Mehmeda Paszy,gubernatora Rumelii,który oczarowany pięknem Bośniaczki postanowił podarować ją księciu.Do haremu trafiła pomiędzy 52-dniową uroczystością obrzezania ksiecia w Stambule w 1582r. a objęciem przez niego prowincji Manisa w grudniu 1583r. 18 kwietnia 1590r.urodziła w pałacu w Manisie syna Ahmeda.Najpewniej był on jej jedynym dzieckiem,chociaż świadectwo Leonarda Dona,ambasadora w służbie weneckiej,który przybył w 1596r.do Stambułu,aby pogratulować Mehmedowi III objęcia tronu wymienia tam jeszcze inne dzieci.Dona pisze,że Mehmed ma trójkę synów(Selim,Ahmed,Sulejman) oraz dwie córki narodzone z tej samej matki,a pośród nich znajduje się następca tronu,czyli książe koronny.Trzeba wspomnieć jednak,ze Selim i Sulejman zmarli w 1597r.Owszem,Selim był ksieciem koronnym,lecz coś takiego przedstawiałoby Handan jako Haseki Sultan,którą nigdy nie była przez duży wpływ teściowej na sułtana.Sam Mehmed kierował się w życiu polityką stosowaną przez Selima II,czyli jedna matka-jedno dziecko.Inni weneccy obserwatorzy twierdzą,że Haseki stała się Halime poprzez urodzenie drugiego syna ok.1602r.*Kolejną zawiłością jest określanie Handan jako matki padyszacha Mustafy I.Coraz mniej historyków zgadza się jednak z tą tezą,chociaż znane są opisy sytuacji,gdy sułtanka przewoziła ksiecia w karocy,"jak jagnię,które ma wkrótce stanąć przez rzeźnikiem". Matka Ahmeda naturalnie chciała,aby to jej syn został sułtanem,toteż trzymała stronę Valide Safiye Sultan,która zabiegała gorączkowo,o umniejszenie zasług ksiecia Mahmuda,w oczach jego ojca oraz jego egzekucję,tłumacząc się obroną interesów syna.Tak naprawdę nielubiana przez janczarów sułtanka wolała mieć wpływ na przyszłego padyszacha i jego matkę,a idealną partię do tego stanowił młodszy o Mahmuda,Ahmed,którego matka nie posiadała silnego charakteru Handan nie zabiegała o egzekucje brata syna.Nie byłaby zdolna do aż tak krwawej rozgrywki.Rozgłaszała jedynie plotki o bezpłodności Mahmuda,która nie była pożądaną cechą u następcy tronu.Dwór osmański podzielił się na dwie grupy: jedna wspierała starszego ksiecia,a druga młodszego.Safiye wspierała młodszego wnuka bardzo otwarcie,manifestowała to wręcz,nakłaniając tym samym matkę Ahmeda do dalszej rywalizacji z Halime,która ucichła dopiero po egzekucji Mahmuda,czyli 7.06.1603r.Aczkolwiek sułtanka popierała teściową,która dążyła do odesłania lub uśmiercenia matki "zdrajcy".21.12.1603r.umarł sułtan Mehmed III.Wsród żyjacych pozostało dwóch jego synów,książe koronny,czyli Ahmed i Mustafa,syn Halime. Oczywistym było,że tron przypadnie Ahmedowi,był przecież oficjalnym veliad.Wkrótce po wstąpieniu na tron sułtan chciał wyrazić swoją wdzięczność Mehmedowi Paszy oraz jego żonie za rolę,jaką odegrali w połączeniu jego rodziców,który okazał się błogosławieństwem dla niego.Schorowany Mehmed Pasza jednak wkrótce zmarł (09.01.1604r.),dlatego też Ahmed uhonorował jego żonę,sułtankę Gevherhan tysiącem złotych monet.Contarini opisuje to tak ":"Pamiętając,wysłał sułtance [Gevherhan] tysiąc złotych moment i szatę sobolową wraz z wieloma innymi podarunkami na znak wdzieczności,ze jest ona przyczyną jego szczęścia i wielkości,w której obecnie sie znalazł". 13-letni Ahmed już pierwszego dnia odmówił regencji nad sobą,co poirytowało Handan,która wraz z Mustafą Efendim(Seyhulislam),mentorem i nauczycielem sułtana miała pełnić tę funkcję.De facto jednak pełnili oni tę funkcję kierując młodym sułtanem przy wyborze wezyrów i bejów,aż do swojej śmierci(Handan) lub dymisji,odpowiednio w 1605r. i 1607r.Precedens takiej regencji dotyczył każdego z sułtanów,nawet jeśli nie mieli oni ustalonego z góry regenta,to i tak ich małoletność powodowała skupienie wokół nich mas ludzi liczących na zysk oraz władze.Jednakże w pierwszych dniach panowania Ahmeda stanowiska sądownicze zostały objęte przez nowe osoby,co było zasługa Handan i Mustafy Efendiego oraz Yavuza Ali Paszy,Wielkiego Wezyra.Contarini pisze,że zmiany zarządzone przez Valide Sultan oraz jej popleczników mogą być krytyczne dla państwa i wkrótce będzie trzeba stawić temu czoło.Mimo tego,ze sułtanka próbowała swoich sił na arenie polityczne,to jej niska pensja,1000 akcze odzwierciedla jak nisko syn ją cenił.Była to bowiem zwyczajna pensja Haseki,natomiast zwyczajna pensja Valide Sultan wynosiła 2000 akcze,dla porównania w Starym Pałacu Safiye otrzymywała 3000 akcze pensji,czyli tyle samo ile otrzymywała w trakcie panowania swojego syna.Dodatkowo,babcia Ahmeda miała przy sobie swoje wierne sługi,wypędzone wraz z nią 09.01.1604r.,ponoć z inicjatywy Handan.Sułtanka wiedziała jak wielką władzę ma teściowa,więc dążyła do pozbawienia jej wpływów,co jednak jej się udało.Innym ciekawym faktem jest podejrzenie,że to właśnie matka sułtana nakłoniła go do zmiany prawa Fatiha,ten fakt miał wpłynąć na określanie jej jako rodzicielki Mustafy I,lecz jej autorytet niszczył częste kłótnie z inteligentnym synem,który dość miał już jej wpływu na swoje rządy.Utrzymanie Mustafy przy życiu wiązało się jednak z mniej romantyczną i miłą prawdą-Ahmed nie miał potomka,a sam był chorowity,więc Mustafa był jego jedynym żyjącym spadkobiercą.Kobieta nie przebierała w środkach i co noc podsyłała synowi nałożnice,co doprowadziło do wielkiej liczby dzieci Ahmeda urodzonych po śmierci sułtanki.Jednakże dziwną rzeczą jest zapiska w rejestrze,ze jako jedyna kobieta z rodziny panującej w lutym 1604r. otrzymała futro z jedwabną szatą,co jest bardzo wielkim wyróżnienim. Każda szanująca się Valide,potrzebuje zaufanego i oświeconego człowieka przy boku,najlepiej wywierającego wpływ na młodego władcę,szczególnie w czasie,gdy sułtanat 13-latka jest krytykowany przez większość grup politycznych.Handan w takiej sytuacji,korzystając z doświadczenia oraz błędów poprzedniej Sułtanki Matki zaczyna budować własne stronnictwo,preferując przy tym pochodzących z Bośni(tak jak ona) dostojników.Na całym dworze widoczne było jej wielkie zaangażowanie w sprawy osmańskiego państwa,dodam,ze Yavuz Ali Pasza,początkowo wachajac sie nad przyjęciem jej oferty przystąpienia do jej stronnictwa oraz przyjęcia pieczęci Wielkiego Wezyra,powołując się na swe bośniackie korzenie przyjął jej ofertę.Według Metin Kunta przypadki takiej solidarności narodowej były powszechne w Imperium,określano je wtedy jako "cins".Taka solidarność dzieliła się na dwa regiony : "Region zachodni",który dotyczył Bośniaków,Czarnogórców,Albańczyków i ogólnie ludzi Bałkan oraz "Region wschodni",który łączył dostojników z terenów Abchazji,Gruzji,Czerkiesji i Armenii. Takie wspólnoty pojawiały się również w Jemenie i Egipcie.Ali Pasza wracając do stolicy uświadczył tam nie tylko młodego sułtana,ale również jego matkę,uznającą go wraz z Mustafą Efendim za odpowiedniego człowieka,do kierowania poczynaniami Ahmeda.Większość pałacowego otoczenia poparło decyzję sułtanki,co sprawiło,ze nie powielający decyzji swojego ojca padyszach wybrał na Wielkiego Wezyra za namową Sułtanki Matki,właśnie Yavuza Ali Paszę,który wcześniej wachał się nad słusznoscią takiej decyzji.Jako ciekawostkę dodam,że pierwszym krokiem nowego Wielkiego Wezyra było usunięcie ze stanowisk w administracji wszystkich popleczników Safiye Sultan.Swoje stanowisko obejmował jednak krótko-zginął pod Belgradem w czasie walk z Austriakami w lipcu 1604r. Aliemu Paszy pomimo swojej szybkiej śmierci udało się nawiązać bliską relację z Handan-raz zaprosiła go do swoich komnat,w celu omówienia spraw państwa,tym razem rozmawiała z nim jednak przez kotarę,miało to miejsce 03.02.1604r.,o północy.W przeciwieństwie do matki,obecny tam Ahmed zawsze rozmawiał z wezyrami twarzą w twarz.Na tym nie kończyły się ambicje młodej Valide(gdy jej syn zasiadł na tronie miała w przybliżeniu 28 lat),próbowała interweniować w sprawie Paszy Mehmeda,który przybył do stolicy z pola bitewnego na rozkaz Ahmeda,który kazał go zabić wbrew prośbie swojej matki.Kiedy próbowała dociec,dlaczego Pasza przypłacił życiem przybycie do stolicy,syn odpowiedział jej:"Ułaskawiłem go i pozwoliłem mu wrócić do Rady-wrócił i otrzymał zasłużoną karę."Jeszcze przed śmiercią Yavuza Ali Paszy na arenie politycznej pojawił się ambitny Dervisz Aga,pochodzący z sanjaku Bośni protegowany Handan.Według Pecivi sułtanka darzyła go zaufaniem dlatego,iż był według niej wolny od wszelkich zobowiązań,a przy tym mądry i doświadczony,co było powodem jego wpływu na Ahmeda podsycanego umiejętnie przez jego matkę.W lecie 1604r.zastąpił jako główny ogrodnik Bayrama Agę,a z racji ciągłego wsparcia Sułtanki Matki awansował na stanowiska sądownicze,aby w 1606r. zostać Wielkim Wezyrem.Fenomen Dervisza leżał u jego nieprzekupności oraz okrucieństwa,które opisuje sir Henry Lello.Bośniak przez lata pozostawał w sporze z Cigalazade Sinanem Paszą,admirałem floty osmańskiej.Ich rywalizacja najbardziej widoczna stała się w sprawach dotyczących przywilejów handlowych przyznawanych Europejczykom.Takie przywileje musiały być według tradycji potwierdzone przez każdego wstępującego na tron sułtana.Tak więc zaraz po intronizacji Ahmeda,przedstawiciele Francji,Anglii i Wenecji wystąpili o odnowienie ich przywilejów handlowych.Wenecjanie poszli jeszcze dalej-za radą weneckiego rezydenta w Stambule wystąpili o dodatkowe środki ochrony handlowej,które zaakceptował Sinan Pasza,być moze z powodu swoich weneckich korzeni,a jeśli nie to z powodu liczenia na zyski związane z handlem weneckim.Dervisz podobnie jak Mustafa Efendi nie cierpiał Wenecjan i był pro-angielski.Mimo działań Dervisza Wenecjanie odebrali traktat potwierdzający dodatkowe środki ochrony handlowej w listopadzie 1604r.Handan próbowała nadal odgrywać ważną rolę w polityce jako pośrednik między wezyrami a swoim synem,a więc była ważnym mediatorem dyplomatycznym.To też Contarini oraz jego "następca",przybywający w Stambule,rezydent wenecki Bon,dbali o dobre stosunki stosunki z Sułtanką Matką.Bon nadmienia też w swoim raporcie,że każdy który chciał spotkać się z Ahmedem,musiał dostarczyć specjalną petycję jego matce,opisuje ją też tymi słowami : "Królowa Matka rozwija swój autorytet u sułtana codziennie,dlatego nierzadko widzi się ją w otoczeniu Jego Królewskiej Mości oraz paszów i innych dostojników,którzy kieruja do niej swoje prośby w wszystkich rzeczach,których chcą od sułtana.Lecz ona stała się świadoma i pouczona o nieprawości byłej Królowej Matki,więc przychylność poczęła zdobywać stopniowo i nie słyszy się,aby były to jej pierwsze podjęte w tym kierunku kroki,ponieważ to młoda kobieta,lecz wierzy się,że jak każdy moze osiągnąć sukces i przewyższyć nawet innych.".Inną ważna figurą za czasów Handan był czarnoskóry eunuch,Mustafa Haci Aga,nazywany tak z powodu odbycia pielgrzymki do Mekki,który swą władzę skupiał głównie w haremie.Charytatywność sułtanki była powszechnie znana-część jej hass,czyli wpływów osób wysoko postawionych udzielając się zgodnie z nakazem sułtański pochodziła z górnictwa,co było bardzo nietypowe w tamtym okresie.Istniała także specjalnie ustalona kwota,którą przeznaczała na renowację grobu Mehmeda III,na pensje dla służby i wydatki przeznaczone dla biednych.Sułtanka posiadała również wioskę z karzełkami,których ubóstwiała i nawet kupiła im statek.Handan umarła w środę 9 listopada 1605r.Według niektórych podań jej śmierć byłą skrupulatnie zaplanowana przez jej syna Ahmeda,który nie zawsze ją szanował,więc postanowił ją otruć.Najpewniej jednak przyczyną jej śmierci była choroba żołądka,być moze rak.Ahmed po jej śmierci odmówił wyjazdu ze stolicy i przestrzegał zwyczajowych 7 dni żałoby.Według historyka Naimy na jej pogrzebie zostało rozdane jedzenie i złoto.Po jej śmierci harem liczący 276 osób przeszedł w ręce Haci Agi,a Dervish stracił ochronę i trochę ponad rok po jej śmierci został zgładzony przez Ahmeda.Sułtankę pochowano w grobowcu jej męża.
