SUNG VI TRUNG VA THEP

PHẦN III. TỪ LƯƠNG THỰC ĐẾN SÚNG, VI TRÙNG VÀ THÉP

CHƯƠNG 11: Tặng phẩm chết người của gia súc

Đến nay ta đã lần ngược về lịch sử để xem sản xuất lương thực đã nảy sinh như thế nào ở một ít trung tâm và từ đó đã bành trướng nhanh chậm khác nhau đến thế nào sang các khu vực khác. Những khác biệt địa lý đó chính là lời đáp hệ trọng và tối hậu cho câu hỏi của Yali về việc tại sao dân tộc này lại khác dân tộc khác đến vậy về sức mạnh và sự dồi dào sung túc. Tuy nhiên, bản thân sản xuất lương thực không phải là nguyên nhân trực tiếp. Khi đánh nhau một đối một, một nông dân trần trụi chẳng có ưu thế nào trước một người săn bắt hái lượm trần trụi cả.

Thay vì vậy, tại sao nhà nông lại có sức mạnh vượt trội một phần là bởi sản xuất lương thực có thể nuôi sống những quần thể dân cư đông đúc hơn nhiều: khi đánh nhau, mười nông dân trần trụi cầm chắc là có ưu thế so với một người săn bắt hái lượm trần trụi. Mặt khác, trên thực tế, chẳng nhà nông lẫn người săn bắt hái lượm nào là trần trụi cả, ít nhất là không trần trụi theo nghĩa ẩn dụ. Các nông dân có xu hướng thở ra nhiều vi trùng độc hại hơn, có vũ khí và áo giáp tốt hơn, nói chung là sở hữu những kỹ thuật mạnh mẽ hơn, và sống dưới sự cai quản của những chính phủ tập trung hóa với những giới tinh hoa biết chữ có khả năng tiến hành tốt hơn những cuộc chiến tranh chinh phục. Từ đó, bốn chương kế tiếp sẽ khảo sát xem làm cách nào cái nguyên nhân tối hậu là sản xuất lương thực đã dẫn đến những nguyên nhân trực tiếp là vi trùng, chữ viết, công nghệ và chính phủ tập trung hóa.

Về những mối liên hệ giữa gia súc và cây trồng với vi trùng, tôi có một ví dụ minh họa không thể nào quên, ấy là một trường hợp xảy ra trong bệnh viện mà tôi được biết thông qua người bạn làm bác sĩ. Hồi bạn tôi hãy còn là một bác sĩ mới chập chững vào nghề, có lần người ta gọi anh ấy đến một phòng bệnh để khám cho một cặp vợ chồng đang căng thẳng vì một căn bệnh bí hiểm. Đã vậy, hai vợ chồng còn gặp khó khăn trong việc nói cho nhau hiểu và cho anh bạn của tôi hiểu. Người chồng là một ông nhỏ nhắn, rụt rè, bị lao do một loại vi trùng chưa thể xác định gây ra, lại chỉ biết võ vẽ chút tiếng Anh. Đóng vai thông dịch là cô vợ xinh đẹp của ông ta, chị ta cứ lo sốt vó về tình trạng của chồng và sợ chết khiếp trước khung cảnh bệnh viện, thấy gì cũng lạ. Bạn tôi cũng đang rất căng thẳng vì phải bù đầu với công việc ở bệnh viện suốt cả tuần, lại phải căng óc cố hình dung xem những nhân tố rủi ro không bình thường nào đã dẫn tới căn bệnh lạ lùng nọ. Nỗi căng thẳng khiến bạn tôi quên béng rằng ở trường người ta luôn dạy phải biết tôn trọng quyền riêng tư của bệnh nhân: anh đã phạm sai lầm chết người khi yêu cầu người phụ nữ hỏi chồng xem liệu ông ta đã có hành vi tính dục nào có thể khiến bị lây nhiễm không.

Dưới con mắt quan sát của ông bác sĩ, người chồng đỏ lên như gấc, co rúm người lại khiến trông anh ta càng nhỏ con hơn nữa, cố sao cho biến mất dưới tấm chăn, cứ ấp úng từng lời bằng giọng hầu như không nghe được. Cô vợ bất thần thét lên đầy phẫn nộ, tiến lại gần, chồm xuống, cao lừng lững phía trên anh ta. Bác sĩ chưa kịp ngăn thì cô ta đã vớ lấy một cái chai nặng bằng kim loại, vận hết sức bình sinh giáng lên đầu chồng rồi sầm sầm ra khỏi phòng. Phải mất một hồi lâu bác sĩ mới cứu sống được anh chồng và còn phải mất thời gian hơn thế mới luận ra nổi từ những câu tiếng Anh cọc cạch của anh ta rằng anh ta đã nói gì để khiến vợ nổi cơn tam bành như vậy. Lời giải đáp dần dần lộ ra: anh ta thú nhận đã nhiều lần có quan hệ tính giao với cừu trong chuyến về thăm nông trại của gia đình gần đây; có lẽ đó là nguyên nhân khiến anh ta đã nhiễm giống vi trùng kỳ bí đó.