စိတ်ရောဂါ နှင့် စိတ်ရောဂါအဆက်အစပ်များ

Obsessive Compulsive Disorder

တံခါး ပိတ္ေရာ ပိတ္မိရဲ႕လားဆိုၿပီး ခဏခဏသြားၾကည့္မိတာမ်ိဳး၊ မီးဖိုခလုတ္ ပိတ္မိရဲ႕လားဆိုၿပီး ခနခန စစ္ေဆးမိတာမ်ိဳး။ စိတ္က လုပ္ခဲ့ၿပီးပါၿပီလို႔ ေျဖသိမ့္ေပမယ့္ သြားကုိ ျပန္ၿပီး ၾကည့္လိုက္ရမွကုိ ေက်နပ္သြားတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးကုိ ၾကဳံဖူးလား?

OCDဆိုတာက အျဖစ္မ်ားတဲ့ စိတ္ေရာဂါတစ္ခုပါ။ အေတြးတစ္ခုခုကုိ မေတြးရမေနႏိုင္တဲ့ စြဲလန္းမႈ (Obsessions)နဲ႔ ကိစၥတစ္ခုကုိ မလုပ္ရမေနႏိုင္ ထိန္းခ်ဳပ္လို႔မရႏိုင္ေအာင္ လုပ္ၿပီးရင္းလုပ္ျပန္လုပ္မိတဲ့ စိတ္ရဲ႕ခိုင္းေစမႈ(compulsions)တို႔ ၾကာလ႐ွည္တစ္ခု႐ွိေနတက္တဲ့ ပုံမွန္မဟုတ္မႈပါ။

Obsessionsအပိုင္း
===============
Anxietyကုိျဖစ္ေစတဲ့ အေတြးေတြ စိတ္ထဲက ပုံရိပ္ေတြကုိ ထိန္းခ်ဳပ္လို႔မရပဲ ထပ္ခါထပ္ခါ ေတြးေနမိတာမ်ိဳးက Obsessions ေခၚတယ္။ (Anxietyဆိုတာကုိ အက်ယ္ျပန္ေရးပါအုန္းမယ္။ ေလာဆယ္ စိတ္အေႏွာက္အယွက္လို႔ပဲ မွတ္ထားေပးပါ။)

ဥပမာ
-ေရာဂါပိုးမႊားေတြ အညစ္အေၾကးေတြကုိ ေတြးၿပီးေၾကာက္တာမ်ိဳး။
-sexကိစၥ၊ ဘာသာေရး၊ စသည္နဲ႔ ပတ္သတ္တဲ့ မလိုလားအပ္တဲ႔ တားျမစ္ထားတဲ့ ကုိယ္က်င့္ခ်ိဳးေဖာက္တဲ့အေတြးေတြကုိ ေတြးမိတာ
-တျခားလူေတြနဲ႔ မိမိကုိယ္ကုိ အၾကမ္းဖက္ေနတဲ့ အေတြးေတြ
-အရာဝတၳဳေတြကုိ အစဥ္တိုက္ ဒါမွမဟုတ္ ပုံစံက်ေစတဲဲ့ အေတြးေတြ ( အေရာင္ေတြ မညီတာမ်ိဴးကုိ ညႇိတာမ်ိဳးတို႔၊ ပစၥည္းေတြ ေျဗာက္ေသာက္ျဖစ္ေနတာမ်ိဳးတို႔ကုိ မေနတက္တာမ်ိဳးတို႔)

Compulsionsအပိုင္း
================
Obsessျဖစ္ေနတဲ့ စိတ္ထဲမွာ အေရးတႀကီးလုပ္ဖို႔ တိုက္တြန္းေနတက္တဲ့ အေတြးေတြကုိ ထိန္းခ်ဳပ္မရပဲ ထပ္တလဲလဲလုပ္ေနမိတဲ့ အျပဳအမူေတြ

-သန္႔႐ွင္းေရးကိစၥကုိ ခနခနလုပ္တာ
လက္ေတြ ခဏခဏေဆးေနမိတာမ်ိဳး (၅မိနစ္ေနရင္ တစ္ခါေလာက္ကုိ ေဆးေနမိတာမ်ိဳး)၊ အိပ္ယာ ေစာင္ ေခါင္းအုန္းေတြကုိ ခနခန ေဆးေနတာမ်ိဳး (အိပ္ေနရင္းတဲ့ စိတ္မသန္႔လို႔ ထေဆးတာမ်ိဳးေပါ့၊) သူတို႔စိတ္ထဲမွာ ဘယ္လိုမွ ေျဖသိမ့္လို႔မရဘူး။ အေတြးထဲမွာ အဲ့ဒီပစၥည္းေတြမွာ ပိုးမႊားေတြ ကပ္ေနမယ္ဆိုတာကုိ ေတြးေနမိတာ။

-ပစၥည္းေတြကုိ အစဥ္လိုက္ ပုံစံက် ျပင္ေနတာမ်ိဳး။ အဲ့တာမ်ိဳးက ကုိယ့္ေနရာမ်ိဳးမွာမွမဟုတ္ဘူး။ ဘယ္သူ႔ေနရာ ဘယ္ေနရာမ်ိဴးမွာျဖစ္ျဖစ္ ပစၥည္းေတြ ျပန္႔က်ဲေနတာမ်ိဳးကုိ ေတြ႔ရင္ သူတို႔ ဘယ္လိုမွ မေနႏိုင္ဘူး။ ေနာက္ဆုံး ပုိင္႐ွင္ေတြကုိပါ ခြင့္ေတာင္းၿပီး ျပန္႐ွင္းမိသည္အထိေပါ့။ (ခဲတံဆိုတာမ်ိဳးက စာေရးစားပြဲခုံမွာပဲ ႐ွိေနရမယ္ဆိုတဲ့စိတ္မ်ိဳးေပါ့)

-မလိုအပ္ပဲ ခဏခဏ စစ္ေဆးတာ။ တံခါးပိတ္မိရဲ႕လား လ်ွပ္စစ္မီးဖို ခလုတ္ေရာပိတ္မိရဲ႕လား စသည္ေပါ့။ သူတို္႔ ပိတ္ၿပီးၿပီမွန္းသိေပမယ့္ စိတ္ေျပေအာင္ ခဏခဏ စစ္ေဆးမိတာမ်ိဴး။

-ေရတြက္တာ၊ တက္ေနတဲ့ေလွကားေတြကုိ ေရတြက္မိတာ၊ လမ္းမွာ ျမင္သြားရတဲ့ အေဆာက္အအုံေတြကုိ ေရေနမိတာ၊ စသည္ေပါ့

ဆိုေတာ့ လူတိုင္းနီးပါးက စြဲလမ္းမႈေတြ ႐ွိၾကတာပဲ။ ဒါေပမယ့္ OCD႐ွိတဲ့လူေတြနဲ႔ မတူပါဘူး။
၁) သူတို့က ျဖစ္လာတဲ့အေတြးေတြ အျပဳအမူေတြအေပၚထိန္းခ်ဴပ္မရဘူး။
၂) အဲ့ဒီ အေတြးေတြ အျပဳအမူေတြအတြက္ တစ္ရက္မွာ အနည္းဆုံး တစ္နာရီေလာက္ေတာ့ အခ်ိန္ကုန္တယ္
၃) အဲ့ဒီ အျပဳအမူေတြကုိ လုပ္ေနခ်ိန္မွာ ခံစားခ်က္မေကာင္းၾကပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အေတြးကျဖစ္တဲ့ anxietyကေန နည္းနည္းသက္သာသြားတယ္။
၄) အဲ့အေတြးေတြနဲ႔ အျပဳအမူေတြေၾကာင့္ သူတို္႔ရဲ႕ ေနစဥ္ဘဝမွာ သိသာတဲ့ ျပႆနာေတြ ျဖစ္လာတယ္။

တခ်ိဳ႕ေသာ OCDသမားေတြမွာ tic disorderလဲ႐ွိတယ္။ ခႏၶာကုိယ္အစိတ္အပိုင္းေတြကုိ အက်င့္အေနနဲ႔ လႈပ္႐ွားတာကုိ ေျပာတာပါ။ မ်က္ေတာင္ ခနခန ခတ္ေနတာမ်ိဳး၊ ႏွေခါင္း ခနခန႐ႈံတာမ်ိဳး၊ ေခါင္း ခနခနခ်ိဳးေနတာမ်ိဳးေတြ လည္ေခ်ာင္း ခနခန႐ွင္းတာ စတာေတြေပါ့။

လကၡဏာေတြက ျဖစ္ၿပီးရင္ ေပ်ာက္သြားတာမ်ိဳး အခ်ိန္တစ္ခုထိ ဆက္မျဖစ္တာမ်ိဳးေတြ ႐ွိသလို ပုိၿပီးဆိုးလာတာေတြလဲ ႐ွိတယ္။ OCD႐ွိတဲ့သူေတြက သူတို႔ရဲ႕ obsessionsေတြကုိျဖစ္ေစတဲ့ အေျခအေနမ်ိဴးေတြကုိ ရသေလာက္ေ႐ွာင္က်ဥ္ၿပီးေတာ့ သူတို႔ကုိယ္သူတို႔ သက္သာေအာင္ႀကိဳးစားမယ္ ဒါမွမဟုတ္ရင္ စိတ္ၿငိမ္ေအာင္ အရက္နဲ႔ မူးယစ္ေဆး သုံးတာမ်ိဳးေတြ လုပ္ႏိုင္တယ္။ လူႀကီးအမ်ားစုကေတာ့ သူတို႔ရဲ႕ လုပ္ရပ္အျပဳအမူေတြက အဓိပၸါယ္မ႐ွိမွန္း သတိထားမိေပမယ့္ တခ်ိဳ႕အရြယ္ေရာက္ေတြနဲ႔ ကေလးေတြကေတာ့ သတိမထားမိၾကဘူး။

ဆိုေတာ့ OCD႐ွိတယ္ထင္ရင္ ဆရာဝန္ျပတာ အေကာင္းဆုံးပဲ။ OCDက အေျခအေနဆိုးလာရင္ ေန႔စဥ္ဘဝကုိ ထိခိုက္လာႏိုင္ပါတယ္။

(အခ်က္အလက္ေတြကုိ nimh.nih.govကေန ကုိးကားပါတယ္။)