A. Đặt vấn đề
Kim Lân là một cây bút có sở trường về truyện ngắn, viết về đề tài người nông dân và nông thôn Việt Nam trước cách mạng với một văn phong hóm hỉnh, sắc sảo, đậm sắc thái thôn quê. Trong sự nghiệp của Kim Lân "vợ nhặt" là tác phẩm xuất sắc nhất được sáng tác năm 1955 in trong tập "con chó xấu xí" sáng tác năm 1962. Truyện gây xúc động giản dị bởi lối viết chân thành giản dị của một nhà văn "một lòng đi về với đất - người - thuần hậu nguyên thuỷ". Tác phẩm không chỉ phơi bày chan thực tình cảm thê lương của người dân trước cách mạng mà chủ yếu để nhà văn khám phá, ngợi ca vẻ đẹp phẩm chất, tâm hồn của những con người đôn hậu, giàu tình người, khát vọng sống, khát khao hạnh phúc và luôn tin tưởng, hi vọng vào tương lai. Toàn bộ những phương diện nhân văn, nhân đạo ấy được biểu hiện tập trung ở nhân vật Tràng - một thành công xuất sắc về nghệ thuật của nhà văn Kim Lân.
B. Giải quyết vấn đề
1. Khái quát
• Nguồn gốc: "vợ nhặt" có tiền thân từ tiểu thuyết "xóm ngụ cư" được sáng tác ngay sau cách mạng tháng 8 nhưng thất lạc bản thảo. Sau khi hoà bình lập lại (1954) nhà văn dựa vài một phần cốt truyện cũ để sáng tác tác phẩm "vợ nhặt".
Hoàn cảnh sáng tác: Tác phẩm lấy bối cảnh là năm đói năm 1945 làm chết hơn 2tr người Việt Nam và là một trong những trang sử bi thảm nhất của dân tộc. Nhà văn mượn cáu đói, cái chết để ngợi ca sự sống, khát vọng sống và khám phá phẩm chất cũng như vẻ đẹp tiềm ẩn sây trong tâm hồn người lao động Việt Nam.
Nhan đề: Tác phẩm được đặt tên là "vợ nhặt" - một nhan để kì lạ, hấp dẫn, độc đáo, thu hú sự chú ý của người đọc. Dựng vợ gả chồng xưa nay là việc thiêng liêng, trọng đại của một đời người nhưng Tràng lại có vợ dễ như "nhặt được đồ vật" ngoài đường ngoài chợ. Nhân đề và câu chuyện nhặt được vợ giữa ngày đói giúp nhà văn khéo léo dẫn dắt người đọc đi khám phá vẻ đẹp phẩm chất, tâm hồn của các nhân vật, đặc biệt là nhân vật Tràng.
2. Phân tích
Tràng hiện lên trong những trang văn của Kim Lân vô cùng sinh động, ấn tượng. Qua lối miêu tả chân thực mộc mạc, không chút trâu chuốt. Trên con đường khẳng khiu dần về xóm ngụ cư, chiều chiều người ta hay thấy hình ảnh của một anh nông dân dáng vẻ thô kệch đang khất khưởng bước về nhà. Tràng có một ngoại hình xấu xí, đầy lam lũ vất vả, hai con mắt nhỏ tí, khuôn mặt to lớn thô kệch, hai bên quai hàm bạch ra, lưng to bè như lưng gấu, dáng đi lúc nào cũng chúi về phía trước
2.1 - Hoàn cảnh
Tràng là một anh nông dân nghèo xơ nghèo xác làm nghề kéo xe bò thuê để kiếm sống. Tràng lại là dân ngụ cư - loại người bị coi khinh trong xã hội lúc bấy giờ. Tràng sống cùng một người mẹ già, hai mẹ con vì nghèo đói phải đi tha phương cầu thực nơi đất khách quê người, phiêu bạt đến xóm ngụ cư - nơi toàn những con người nghèo khổ. Hai mẹ con Tràng ở trong một căn nhà thảm hại như một túp lều đứng rúm ró trên mảnh vườn mọc lổn nhổn những bãi cỏ dại. Gia cảnh ấy cùng với ngoại hình xấu xí ấy khiến Tràng mãi không thể lấy nổi vợ.
2.2 - Tính cách
Là một anh nông dân có tính cách vô tư, ngờ nghệch và có phần thô vụng. Tràng có tật vừa đi vừa nói lảm nhảm một mình, thích làm bạn với trẻ con. Mỗi khi bị bọn trẻ con trêu chọc, Tràng ngửa cổ lên trời cười hềnh hệch. Tính cách Tràng có phần vụng về không khéo léo, không biết lấy lòng người khác nhưng không phải là người thô lỗ hay sỗ sàng mà ngược lại rất ý tứ, tế nhị, biết quan tâm, chia sẻ, biết yêu thương và khát khao mái ấm gia đình
Ngoại hình và gia cảnh làm nổi bật phẩm chất đáng quý bên trong nhân vật.
