Karamazov Kardeşler

Sonsöz

I
Mitya'yı Kurtarma Tasarısı

Mitya'nın yargılanmasının beşinci günü, sabahın erken saatlerinde, dokuzdan önce Alyoşa ikisi için de çok önemli bir iş hakkında kesin bir görüşme yapmak üzere Katerina İvanovna'ya gitti. Ayrıca ona bir siparişi de vardı. Oturup konuştukları oda Katya'nın vaktiyle Gruşenka'yı kabul ettiği odaydı. Bitişik odada humma nöbetleri içinde İvan Fyodoroviç yatıyordu. Mahkemedeki sahneden sonra Katerina İvanovna kendini bilmez halde olan İvan Fyodoroviç'in evine götürülmesini emretmişti. Geleceğine, muhitte söyleneceklere, kınamalara aldırdığı yoktu. Yanında oturan akrabalarından biri mahkemede olanlardan hemen sonra Moskova'ya gitti, öbürü kaldı. Ama ikisi de gitmiş olsalar Katerina İvanovna gene kararından dönmez, hastaya bakar, gece gündüz başucundan ayrılmazdı. Hastayı Varvinski ile Herzenstube tedavi ediyordu; Moskovalı doktor Moskova'ya dönmüş, hastalığın ne sonuç vereceği hakkında kesin kararını söylemekten kaçınmıştı. Kalan doktorlar Katerina İvanovna ile Alyoşa'yı yatıştırmaya çalıştıkları halde henüz pek umutlu olmadıkları belliydi. Alyoşa hasta kardeşini günde iki defa ziyaret ediyordu, ama bu sefer başka, çok nazik bir sebeple gelmişti. Bundan söz açmaktaki güçlüğü hissediyor, gene de telaşlanıyordu, çünkü o sabah ayrı bir yerde, geri bırakamayacağı başka bir önemli işi daha vardı. Bir çeyrek saat kadardır konuşuyorlardı. Katerina İvanovna sararmış, yorgundu, aynı zamanda sinirli bir heyecan içindeydi. Alyoşa'nın gelişinde başka, ayrı bir maksat sezmişti.

Sert bir kesinlikle Alyoşa'ya,

— Karar için üzülmeyin, dedi. Tek çıkar yol bu, kaçması lazım. Şu bedbaht, namus ve vicdan kahramanı... yo, Dmitri Fyodoroviç değil, bitişik odada yatan, kardeşi uğruna kendini feda eden, bana çok önce açmıştı bu kaçma planını... Bazı temaslar yapmış... Size söz etmiştim bundan. Bu herhalde Sibirya yolunda üçüncü konakta olacak... Ama daha çok vakit var. İvan Fyodoroviç üçüncü konağın şefine gitmiş, görüşmüş. Yalnız kafile başkanının kim olacağı henüz belli değil, önceden öğrenmek de imkânsız. Belki yarın size, İvan Fyodoroviç'in mahkemeden önce, her ihtimale karşı bana bıraktığı planı gösteririm... Şey günüydü o, bizi akşam kavga ederken bulmuştunuz, merdivenden iniyordu, ben de sizi görünce geri döndürdüm: hatırlıyor musunuz? O günkü kavgamızın sebebini biliyor musunuz?

— Hayır, bilmiyorum.

— O zaman saklamıştı sizden. Şu kaçma planı yüzünden... Üç gün önce bana en önemli noktaları açıklamıştı, ondan sonra kavga etmeye başladık. Tam üç gün sürdü bu... Kavgamızın sebebi de şuydu: Dmitri Fyodoroviç'in, mahkûm olursa o aşifteyle Avrupa'ya kaçacağını söyledi bana. Fena halde kızdım, ama neden kendim de bilemiyorum... A, şüphesiz bu aşifte yüzünden; evet, evet, o aşifte yüzünden, Dmitri'yle birlikte Avrupa'ya kaçacaklarına kızdım!

Katerina İvanovna'nın hiddetten dudakları titriyordu.

— İvan Fyodoroviç o aşifte yüzünden bu kadar kızdığımı görünce Dmitri'yi ondan kıskandığımı sandı, hâlâ onu sevdiğim sonucunu çıkardı. İlk kavgamızdı bu. Ona, ne bir şey açıklamak, ne de af dilemek gereğini duydum; onun gibi bir adam benim hâlâ ötekini sevebileceğimden nasıl şüphelenirdi, ağırıma gitti bu! Hem bunu ona çok daha önce, Dmitri'yi değil, yalnız onu sevdiğimi söylediğim halde! Üç gün sonra buraya geldiğiniz akşam bana kapalı bir zarf verdi, başına bir şey gelirse bunu açmamı tembihledi. Hastalığını önceden hissetmişti o! Zarfın içinde kardeşinin kaçmasıyla ilgili bir plan olduğunu açıkladı ve ölümü yahut ağır bir hastalığa yakalanması halinde Mitya'yı kurtarmayı bana bıraktı. Para da verdi; Savcının bilmem kimden bozdurmaya gönderdiğini duyduğu on bin rubleyi... İvan Fyodoroviç'in beni kıskandığı, Mitya'yı hâlâ sevdiğime inandığı halde ağabeyini kurtarmak niyetinden vazgeçmemiş olmasına, hatta bu işi bana havale edişine şaştım doğrusu. Bu bir fedakârlıktı. Ah Aleksey Fyodoroviç, bu fedakârlıktaki derinliği anlayamazsınız siz! Huşu içinde ayaklarına kapanmak istedim, ama sonra bunu sadece Mitya'nın kurtuluşuna sevindiğim için yaptığımı düşüneceği aklıma geldi. Mutlaka öyle anlayacaktı bunu... Bana karşı bu derece haksız olabileceği ihtimalini düşünmem bile yetti, ayaklarına kapanacak yerde kıyametler kopardım! Pek talihsizim! Huyum kurusun, kötü, uğursuz bir tabiatım var! Bak göreceksiniz, bu hallerimle kaçıracağım onu, beni bırakıp başka, daha yumuşak başlı bir kadına gidecek, Dmitri gibi... Ama buna... buna dayanamam, öldürürüm kendimi! O gün siz içeri girerken bana ansızın, nefretle, küçümsemeyle bakışına öyle içerledim ki, hatırlar mısınız, kardeşi Dmitri'nin katil olduğuna beni inandıranın o, yalnız o olduğunu bağırmıştım size. Bile bile, bir kere daha incitmek için iftira ettim ona, yoksa onun ağzından ağabeyinin katil olduğu asla çıkmamıştı. Tam tersine, ona bu düşünceleri ben aşılamak istiyordum. Her şeye şu delice hiddetim sebep... Mahkemede o lanet olası sahneyi de ben hazırladım, hep ben! Bana ruh yüceliğini, ağabeyini sevdiğim halde kin ve kıskançlık yüzünden onu mahvetmeyeceğini ispatlamak istemişti. Bu yüzden mahkemede konuştu... Sebep benim, suçlu yalnız benim!