Tarih Arkeolojisi

İskender: Evlilik ve Eşler

Buradaki ilk kaynağımız Plutarkhos'un yazdığı 'İskender- Sezar'

''Evlenene kadar Barsine dışında bir kadınla birlikte olmadı. ''

İddiası ilk bu kitapta yazılı olarak karşımıza gelir ve birçok üniversite tezinde genelde İskender'in tarihi başarılarına odaklanıldığı için partnerleri yer almaz. Bu nedenle bu iddia bizler için son derece değerli olur.

İskender Susa düğünlerinde Barsine ve Nearchos'u evlendirdiğinde Herakles'in doğduğunu biliyoruz çünkü Susa düğünleri milattan önce 323 ve çocuğun doğumu 327.

Milattan önceki tarihler sıfıra (0) yaklaşarak hesaplandığı için İskender'in evlilik dışı oğlu olduğu söylenen Herakles'in annesi evlenmeden 4 yıl önce doğduğu göz önüne alınarak bu çocuğun babasının İskender olduğu düşünülebilir.

Ancak Plutarkhos gibi İskender'in mektuplarından ve askeri günlüklerinden alıntılar yaptığını söyleyen bir yazar bu oğuldan hiç bahsetmez. Bahseden kaynaklarda bunun tahtı ele geçirmek için Nearchos tarafından uydurulduğu düşüncesini unutmamak gerektiğini söyler.

''Bir köyde dans ederken gördüğü Roxana'ya aşık oldu ve onunla hemen evlendi. ''

Öncelikle Herodotos'un Tarih kitabını okumuş ve tarihi kurguya Ahameniş İmparatorluğu ile başlamış biri olarak bu bilginin yanlış olduğunu söylemeliyim. Ancak ne yazık ki 2004 yapımı İskender filminde de bunu bize bu şekilde verdiler.

Gerçekte Roxana Kral 2. Darius'la bağlantılı olarak tahta çıkan ve Kral 3. Darius adını alan kralın ailesine uzaktan bir bağlılık taşıyan Bactrialı bir Prensestir.

Kral 1. Artaxerxes'in Babilli cariyesi Cosmartidene'den olan oğlu Ochus tahta geçince 2.Darius adını almıştır. Dairus Kraliçe Damaspia'nın değilde cariyenin oğlu olduğu için bazıları ondan 'Nothos' yani argo bir çeviri ile 'Piç' olarak bahseder.

2. Darius'un oğulları olan 2. Artaxerxes ve Genç Kiros'un taht mücadelesi Ksenophon'un Anabasis kitabında (1. Kitapta) genel hatlarıyla anlatılır. Ancak tarihte geri planda olan bir kardeş daha vardır ve bu erkek kardeşin adı Ostanes'dir. Ostanes İskender'in mücadele ettiği 3. Dairus'un dedesi olarak bilinir.

Ostanes'in oğlu Arsames Sisygambis ile evlenir ve çiftin 3.Darius olarak anılacak oğulları kendi kız kardeşi Stateira ile evlendirilir. Diğer erkek kardeşlerinin adı Oxyathres'tir.

Aslında Zerdüştlük inancını benimseyen Ahameniş soylularında dinlerine göre 'Amcanın kızından yakını' ile evlenmek yasaktır. Ancak Kiros oğlu Kambises'in Mısır'ı fethetmesinden sonra bu kural çiğnenir ve Kambises iki kız kardeşiyle de evlenir. Bunlardan biri 1. Atossa'dır ikincisinin adı Herodotos Tarihinde Artystone olarak verilir. (Bundan Ahameniş İmparatorluğunda detaylıca bahsedilecek.)

Roxana'nın babası Bactria'da satrap olarak bilinir. Adamın adı Oxyartes'dir. Soğdlu ve Bactralı bir asilzadedir ve adındaki bağlantıya bakılırsa o da Ostanes soyundan geliyor olabilir.

Roxana'nın ailesinin önemli bir mevkide olduğunu Ahameniş İmparatorluğu bölümde daha detaylı anlatacağız şimdilik Bactria satraplığının genelde kraldan sonraki en yetkili adama verildiğini söylemekle yetineceğiz.

Dindar ve soylu saray kadınlarının harem hayatını ucundan anlatan Herodotos Tarihinde bu kadınların yaşamları hakkında fikir sahibi olabilirsiniz. Siyasette söz sahibidirler ve eşlerine, kardeşlerine ya da oğullarına danışman gibi hizmet ederler. Kendi mülklerini yönetir hazinelerini bireysel olarak muhafaza ederler.

Böyle bir kadın köyde yaşamaz ve dans gösterisiyle insanları eğlendirmez.

Kaldı ki İskender 3.Darius'un eşi Kraliçe 2. Stateira'yı yakışıksız hiçbir duruma sokmadığını söyleyen Plutarkhos'un Roxana'ya dans ederken izlediğini söylemesi bir çelişki yaratır.

Birçok kişiye göre ( alıntılar telif hakkı nedeniyle verilemiyor) Roxana'nın babası kızları ve eşini Soğd daki kaya kalesinde saklamaya çalışır ancak sonra kale kuşatılır ve prensesler İskender'e takdim edilir. Ardından İskender rakibini destekleyen Oxyartes'i affeder ve ikili birlikte hareket etmeye başlarlar.

Plutarkhos bu ittifaka şöyle değinir:

'' İskender Oxyartes'e kalesini kuşattıkları Sisimithres'in nasıl bir insan olduğunu sorar.''

Sonrasında da Oxyartes'in cevabını duyunca kuşatmanın kolay olacağını çünkü rakiplerinin kaleyi savunamayacağına inandığını söyler. Yani ikilinin aralarındaki buzları erittiklerini bize aktarır.

Evlilik Kleitos'un ölümünden sonra yani milattan önce 327 de olur. Yine de Plutarkhos'un sıralamasında Philotas ve Kleitos ölmeden önce verilmiştir. Bu nedenle bu iki olay arasında yani milattan önce 328 de prensesler ele geçirilmiş olabilir. 

Antik çağ ile ilgili en büyük sorun askeri olmayan olayları tarihlemektir. Diğer bölümlerde de bununla mücadele edeceğiz göreceksiniz.