Tarih Arkeolojisi

Kim Bu Ahamenişler?

Krallığa adını veren ve eski Farsça telaffuzu 'Haxamanis' olarak yazılan Achaemenes imparatorluğun Med krallığı altında vasal bir devlet olduğu zamanlarda yaşamış olan ilk atasıdır.

Haxa 'arkadaş/takipçi' manah ise 'düşünme gücü' olarak anlandırılınca isim 'Arkadaşın aklına sahip olmak/ arkadaşın fikriyle düşünmek' gibi anlamlara gelebilir.

Kral 1.Darius'un kayıtlarda oynama yaparak kendini bu soy ağacından gibi gösterdiğini düşünen araştımacıların doğru olduğu kabul edilirse Darius aslında bu aileye mensup değildir ve kendi yerini sağlamlaştırmak için 'Behistun Yazıtı'nda ortak bir ata olarak Achaemenes'i yaratmıştır.

- İkinci ihtimal ise Prens Darius'un bu soy ağacından olduğu ve uzaktan da olsa tahtta hak sahibi olduğu için Smerdis'in yerine geçtiğinde halk tarafından nispeten kolay kabul edildiğidir.

Achaemenes'in oğlu Teispes zamanında Elam Krallığı Neo-Asur imparatorluğu tarafından yok edilince Elam eyaletine bağlı Anshan boyları özgürlüklerini kazandılar.

- Teispes'in kral olduğu dönem M.Ö. 635 yıllı olduğu öne sürülür. Yine de genel fikir Teispes'in M.Ö. 670-640 yıllarında Anshan yaşadığı yönündedir.

605'de Neo-Asur İmparatorluğu yıkılana kadar Anshan vatandaşları eyalet devlet gibi yönetildiler.

Asıl karışıklık Teispes'in oğulları meselesidir çünkü uzmanlar bu kayıtların Büyük Darius tarafından manipüle edildiğine inanır. Bu nedenle iki ihtimale de uygun şekilde inceleme yapılarsa;

1. Büyük Kiros'un (2. Kiros) verdiği soy ağacında dedesi Anshan Kralı 1. Kiros, Teispes'in oğlu olarak yazılır.

Asur-Med savaşları sonucunda Anshan toprakları Med Krallığına bağlı bir krallık haline gelir.

2. Büyük Darius'un yazdırdığı yazıta göre Teispes'in iki oğlu vardı. Bunlar 1. Kiros ve Ariaramnes'di.

Büyük Darius Ariaramnes'in Parsa Kralı olduğunu ve bu iki erkek kardeşin 2 ayrı kola ayrılmış aynı soydan halkların kralları olduğunu söyler.

- Bu ifade ve soy birleşimi Büyük Kiros yazıtlarında görülmese de Kral Darius'u destekleyen şaşırtıcı bir detay vardır. Bu da Büyük Kiros'un Ahameniş devletine başkent olarak inşa ettirdiği Pasargadae şehrinin Parsa eyaletinde bulunmasıdır.

Eğer Büyük Kiros'un dedeleri Anshan Kralıysa neden başkentini Parsa'ya inşa etti?

- Teispes'in oğlu 1.Kiros'un oğlu Arukku'nun krala haraç ödemesi yaptığı şeklinde Asur kayıtları bulunmaktadır. Yani Asur kayıtlarına bakılırsa Büyük Kiros'un babası Kambyses'in Arukku adında bir erkek kardeşi vardır.

                              Achaemenes

                                Teispes

                             (Oğulları)

1.Kiros                                           Ariaramnes

1.Kambyses ve Arukku           Arsames

Ecbatana şehrinde bulunan 2 altın tabletin Ariaramnes ve oğlu Arsames'in saltanatını belgelemesiyle Kral Darius'un dedelerinin Parsa hükümdarları olduğu fikri güvenilirlik kazanmıştır. Yine de Anshan ve Parsa arasındaki bağ bazılarınca hala muammadır.

1.Kambyses                        -Kuzen-                     Arsames

2.Kiros (Büyük Kiros)                   Hystaspes   Pharnaces   Megabates