LESSON LI.THE PRONOUN AMBAŬ.
238. The pronoun (and pronominal adjective) ambaŭ, both, indicates two persons or things considered together. It is invariable in form:
Ili ambaŭ venis al la templo, they both came to the temple.
Ambaŭ faris oferojn al la dioj, both made offerings to the gods.
Vidante kaj la plumon kaj la plumingon, mi prenis la ambaŭ, seeing both the pen and the penholder, I took both.
This pronoun must not be confused with the use of kaj, translated both in the combination kaj ... kaj ..., both ... and ... (26).
FORMATIONS WITH -IG- AND -IĜ-.
239. Some verbs may be used in the simple form, and also with both the suffix -ig- and the suffix -iĝ-. Thus from one verb-root three verbs of distinct meaning may be made, and the formation with -ig-, being transitive, may also be used in the passive:
sidi,
to sit, to be sitting.
sidiĝi, to become sitting, to take a seat.
sidigi, to cause to sit, to seat.
esti sidigata, to be caused to sit.
silenti, to be silent.
silentiĝi, to become silent.
silentigi, to cause to be silent, to silence.
esti silentigita, to be silenced.
kuŝi, to lie, to be lying.
kuŝiĝi, to lie down, to go to bed.
kuŝigi, to cause to lie, to lay.
esti kuŝigita, to be laid.
stari, to stand, to be standing.
stariĝi, to rise, to stand up, to become erect.
starigi, to raise, to cause to stand up, to erect.
esti starigita, to be raised, to be erected.
FACTUAL CONDITIONS.
240. A conditional sentence consists of two parts, an assumption and a conclusion. The assumption is a clause (introduced usually by the conjunction se, if) which assumes something as true or realized. The conclusion is a statement whose truth or realization depends upon the truth or realization of the assumption. Factual conditions (conditions of fact) may deal with the present, past or future time:
Se li vidas tion, li ploras, if he sees that, he weeps (is weeping).
Se li vidis tion, li ploris, if he saw that, he wept.
Li ploros, se li vidos tion, he will weep, if he sees that.
Se li venis hieraŭ, li foriros morgaŭ, if he came yesterday, he will go away tomorrow.
Se li estas vidinta tion, li nun ploras, if he has seen that, he now is weeping.
Se tio estas vidota, li estas punota, if that is going to be seen, he is going to be punished.
Se li estas kaptita, li estos jam punita, if he has been captured, he will already have been punished.
Vocabulary.
ambaŭ, both (238).
azen-o, ass, donkey.
ben-i, to bless.
dors-o, back.
form-o, form.
halt-i, to stop (intrans.).
monaĥ-o, monk.
mut-a, dumb, mute.
orel-o, ear.
petol-a, mischievous.
propr-a, own, one's own.
se, if.
spir-i, to breathe.
turment-i, to torment.
LA MONAĤOJ KAJ LA AZENO.
Iam du monaĥoj reiris tra la arbaro al la monaĥejo, dum grade krepuskiĝis. Ambaŭ portis pezajn sakojn da terpomoj, kaj baldaŭ laciĝis, sed ne sciis kion fari. Okaze ili ekvidis azenon ligitan al arbo, kaj unu monaĥo, haltinte, diris petole al la alia "Se vi anstataŭos la beston, mi havos portanton por miaj propraj sakoj, kaj ankaŭ por la viaj." Lia kunulo respondis "Nu, se la azeno portos miajn sakojn, mi mem ĝoje restos en ĝia loko." Ĵus dirite, tuj farite (no sooner said than done). Malliginte la ligaĵojn kiuj tenis la azenon, ili ĵetis la sakojn trans la dorson de la utila besto. Unu monaĥo tuj forkondukis la azenon, dum ambaŭ viroj laŭte ridis. Post tio, la dua monaĥo sin ligis per la sama ŝnurego kiu antaŭe tenis la azenon. Kiam revenis la kamparano, kies azeno estis ĵus ŝtelita, li ekhaltis, multe mirigite, vidante homon tie ligita. La monaĥo anoncis al li, "Ĉar mi estis tro manĝema, Dio faris azenon el mi, antaŭ du jaroj. Mi ĵus rericevis mian propran formon." Tuj la kredema kamparano invitis la petolan monaĥon al sia hejmo. La monaĥo restis tiun nokton ĉe la kamparano, kaj la sekvintan tagon li foriris, beninte la kamparanon, sed kaŝe ridante pri la afero. Tiam la kamparano iris vendejon, por aĉeti alian azenon. Li ekvidis sian propran azenon, kiun la unua monaĥo estis sendinta tien, post sia reveno al la monaĥejo. La malsaĝa kamparano, kliniĝinte al la besto, diris "Ho, bona monaĥo, mi vidas ke duan fojon vi jam estis tro manĝema!" La muta besto forte svingis la orelojn kaj skuis la kapon, pro la varma elspiraĵo apud sia orelo. Tio ŝajne estis respondo al la ĵus diritaj vortoj, tial la malsaĝa kamparano ree aĉetis sian propran azenon. Ĉiam poste li nek turmentis nek eĉ laborigis ĝin, kredante la azenon la sankta monaĥo mem.
SENTENCES FOR TRANSLATION.
1. If the subjects of any kingdom whatever did not have a king, in ancient times, they usually asked the sacred gods about it. 2. If the gods informed (sciigis) them that whatever man would come to the temple first would become their king, they immediately chose the first comer (la unuan veninton) king. 3. Whoever was chosen king made the blessed gods a thank-offering, which consisted of something out of his own possessions (227, a). 4. Gordius did not offer to the gods merely the yoke of his wagon, but the whole wagon. 5. A knot of rope was tied between the yoke and the pole. 6. People soon began to say, "If any one soever can untie that knot, he will become ruler of Asia." 7. If any other men tried to untie that rope, they failed. 8. Alexander, though (tamen), had scarcely arrived when he drew (out) his sword from the scabbard, and cut the knot. 9. If you will take-a-seat, I will tell you about the two mischievous monks, returning to the monastery. 10. Both were breathing with difficulty, and stopped to rest. 11. Having noticed a donkey near by, they untied it. 12. One led the long-eared dumb animal away, while the other tied himself in its own place. 13. The credulous (192) peasant believed everything which was told (54) him, even that the monk had formerly had the form of an ass.
