Lata nadziei, lata przemocy

XI. Ojcowie jedli kwaśne winogrona, a synom ścierpły zęby

Kiedy w piątek po zajęciach Spirydon wyszedł z budynku uniwersytetu, ktoś nagle ujął go od tyłu za łokieć. Zesztywniał, a potem poczuł, jak w jego wnętrzu bryła lodu unosi się na wysokość serca i ciężko opada. Po chwili jednak usłyszał głos Mit'ki:

- Spirydosza, co się dzieje? Znowu cię nie było na naszym spotkaniu. A egzaminy już chyba zdałeś...

Odwrócił się niechętnie, ale Mitia patrzył na niego z tak szczerą sympatią i niepokojem, że wybąkał półgębkiem:

- Szukam pracy... to zajmuje dużo czasu.

Nie była to cała prawda, ale też nie kłamstwo, więc przez chwilę popatrzył Miti prosto w oczy. Kolega pokiwał ze zrozumieniem i nagle opuścił głowę i zaczął kręcić guzikiem od palta. Spirydon zamierzał już pożegnać się, bo do Browarów Durdina był kawał drogi, kiedy Mitia odezwał się niepewnym, zduszonym głosem, w którym słychać było nietypowe dla niego wahanie i napięcie:

- Słuchaj... już wcześniej chciałem ci zaproponować, ale jakoś... nie było okazji... Co byś powiedział na udzielanie lekcji Pieti? Mojemu bratu. Pamiętasz, opowiadałem ci. Potrzebuje korepetycji z łaciny i kogoś, kto go w końcu nauczy pisania wypracowań. A tatko jest jaki jest, ale płaci uczciwie, dwadzieścia pięć rubli miesięcznie. - Mitia uśmiechnął się słabo, ale jego głos brzmiał teraz odrobinę pewniej.

Spirydon zamarł i nie mógł uwierzyć własnym uszom. Dwadzieścia pięć rubli! Na jego twarz wypełzał stopniowo coraz szerszy uśmiech.

- Oczywiście! - powiedział bez namysłu. - To by rozwiązało wszystkie moje problemy finansowe. Myślę, że poradzę sobie nawet z twoim bratem - mrugnął porozumiewawczo do Miti, nagle w żartobliwym nastroju.

Ten jednak wciąż kręcił guzikiem, jakby zbierał się na odwagę, by powiedzieć coś jeszcze.

- A nie będzie ci przeszkadzało, że będziesz musiał bywać u nas w domu? - wyszeptał, wciągając głośno powietrze.

- Niby dlaczego? Nie mam chyba aż tak złych manier, jak na seminarzystę - obruszył się trochę Spirydon, wciąż jednak z szerokim uśmiechem na twarzy. - Może się trochę krępuję na początku, ale jak już zaczynam lekcję, to naprawdę nie ma dla mnie znaczenia, kim jest mój uczeń.

- Nie o to chodzi. - Mitia zamachał gwałtownie rękami. - Chodzi... chodzi o mojego ojca. Raczej nie da się uniknąć spotkania z nim, bo to on nadzoruje naukę Pieti... i wieczorami na ogół jest w domu.

- A kim jest twój ojciec? - Spirydon rzucił na Mitię zaniepokojone i zarazem zaintrygowane spojrzenie.

- Nikołaj Klejgels - powiedział Mitia bardzo cicho, podnosząc ramiona i chowając w nich głowę.

Spirydon odruchowo zrobił krok do tyłu i aż zachwiał się na nogach. Nikołaj Klejgels, gradonaczalnik Petersburga, znany z bliskiej współpracy z policją i przesadnie surowego traktowania wszystkich podejrzanych o jakiekolwiek zakłócanie porządku w stolicy. To on podobno wydał Kozakom rozkaz ataku na demonstrację pod Soborem Kazańskim. 

Spirydonowi pociemniało w oczach, przez chwilę nie był w stanie złapać tchu. Ogarnęła go zgroza, gdy uświadomił sobie, że beztrosko bawił się w teatrze i domu publicznym za pieniądze człowieka, który był odpowiedzialny za śmierć jego brata. Musiał chyba zblednąć, bo Mitia złapał go za rękę, wołając:

- Spirydon! Spirydon! Wszystko w porządku?

Rozanow wyrwał rękę z uścisku Miti i wrzasnął cienkim, nienaturalnie wysokim głosem:

- Nie! Nic nie jest w porządku! Dlaczego mi nie powiedziałeś wcześniej? Jak mogłeś płacić za mnie pieniędzmi, które zbrukane są krwią? Idź sobie do diabła! Nie potrzebuję twoich judaszowych srebrników!