Zbiór Historyczny

Romantyzm w Polskim słowie, czyli geneza Pana Tadeusza

***

Romantyzm w Polskim słowie, czyli geneza Pana Tadeusza

Adam Mickiewicz. Pewnie kojarzycie to imię i nazwisko, podobnie pewnie będzie jak rzucę wam hasło " Pan Tadeusz ". Każdy kto kiedykolwiek uczył się w polskiej szkole, czy przez dłuższy czas mieszkał w Polsce, musiał choćby raz słyszeć o wieszczach narodowych i narodowej epopei, jednak jak ona powstała i dlaczego była dla Polaków tak ważna?

Zacznijmy może jednak od tego, że przypomnimy sobie kim był Mickiewicz i w jakich czasach przypadło mu żyć.

Adam Bernard Mickiewicz

(24 grudnia 1798 - 26 listopada 1855)

Mickiewicza zazwyczaj znamy pod postacią polskiego poety, wieszcza narodowego, który stworzył dzieła takie jak "Pan Tadeusz" czy "Dziady". Niewiele osób jednak wie, że Mickiewicz był również nauczycielem akademickim, tłumaczem czy filozofem. Z niektórych źródeł możemy również wyczytać, że był on działaczem religijnym. Mickiewicz studiował na uniwersytecie Wileńskim, gdzie wplątał się w Towarzystwo Filomatów. Było to tajne stowarzyszenie przyjaciół, gdzie odczytywali polska poezję oraz kształcili się w pisaniu. Po ukończeniu studiów Mickiewicz, nadal udzielał się w stowarzyszeniu, jednak już w mniejszym stopniu niż wcześniej. Kres istnieniu Towarzystwa Filomatycznego położyło śledztwo w sprawie tajnych związków młodzieży i studentów Uniwersytetu Wileńskiego. Członkowie stowarzyszenia zostali ukarani poprzez wygnanie w głąb Rosji. Mickiewicz tworzył jeszcze przed rozwiązaniem związku, a jego prace powoli zdobywały popularność, dlatego podczas swojej tułaczki po Rosji szybko zainteresowali się nim tamtejsi pisarze. Poeta szybko znalazł nowych przyjaciół, którzy zabrali go na Krym. To właśnie tam powstały "Sonety Krymskie" są one oparte na przeżyciach autora. Mickiewicz przez pewien czas podróżował również po świecie. Był w Niemczech, Włoszech i Szwajcarii. 1831 przyjechał do Wielkopolski z zamiarem przekroczenia granicy i udania się do ogarniętego powstaniem Królestwa Polskiego, lecz kiedy dowiedział się, że powstanie upada pozostał w Dreźnie. Po paru latach osiedlił się w Paryżu gdzie w latach 1832–1834 pisał "Pana Tadeusza".

Romantyzm

(od ok. 1790 do ok. 1850)

Szeroki nurt w kulturze, który dał nazwę epoce w historii sztuki i historii literatury. Romantyzm rozwinął się początkowo w Europie i wyrażał się w różnych obszarach kultury, m.in. poezji, malarstwie i muzyce. Jeśli chcecie dowiedzieć się czegoś więcej na temat romantyzmu to polecam odwiedzić nasze poprzednie artykuły.

***

Powstawanie książki

Paryż, 28 czerwca 1834 roku to wtedy został wydany pierwszy egzemplarz Pana Tadeusza, cofnijmy się jednak parę lat wstecz do jesieni 1830 roku. Mickiewicz przebywał w ów czas w Rzymie gdzie wysłuchiwał gawęd szlacheckich wygłaszanych przez hrabiego Henryka Rzewuskiego. Zainspirowany gawędami Rzewuskiego Mickiewicz zaczął myśleć o swojej opowieści. Według przyjaciela poety, pomysł na poemat narodził się w 1831 roku, podczas pobytu w Wielkopolsce. Z kolei właściciel wsi Łukowo twierdził, że to w jego miejscowości Mickiewicz zaczął myśleć nad książką. Sam autor napisał nam natomiast, że pomysł na poemat powstał w Paryżu. W którym z tych miejsc tak naprawdę powstał pierwszy zarys książki nie wiemy, znamy natomiast czas powstania poematu. Na początku grudnia 1832 Mickiewicz napisał list do przyjaciela, w którym informował o rozpoczęciu intensywnych pracach nad poematem, o ich zakończeniu poinformował natomiast w lutym dwa lata później.

Omówione mamy już czasy w jakich powstawała nasza narodowa epopeja, jednak właśnie, dlaczego akurat epopeja? Sam rodzaj literacki jakim jest epos wywodzi się jeszcze z czasów starożytnych, gdzie większość była długimi poematami narracyjnymi o specyficznych cechach charakterystycznych. Książka mimo iż w znacznej części opiera się na wzorze antycznych eposów to mimo to wprowadziła wiele innowacji. Znaczna część znanych Mickiewiczowi epopei oparta była na mitach, które niejako uwiarygadniały opisane w poematach epickich wydarzenia. Co tłumaczyłoby fakt, że autor nigdy nie nazwał Pana Tadeusza epopeją. W takim razie kto był pierwszy? Czyżby byli to czytelnicy? No nie do końca, gdyż ci początkowo nie byli nawet zainteresowani nowym dziełem Mickiewicza. Pierwszy raz Pan Tadeusz nazwany został eposem dwa lata po publikacji, kiedy to Wilhelm Häring napisał swoją entuzjastyczną recenzje tego dzieła. Opisywał on w niej nową formę poematu, jej zalety i innowacje jakich Mickiewicz użył przy pisaniu książki. Literaturoznawcy uważają, że autor mimo iż nigdy nie nazwał swojego dzieła epopeją, to świadomie wybrał ten rodzaj literacki. Pierwszym powodem miał być hołd jaki Mickiewicz oddał dla starego olbrzyma poezji epickiej. Drugim natomiast faktem jest to, że epos ten tak jak w starożytności miał tworzyć taką jakby legendę w którą ludzie mieli wierzyć. Sam świat przedstawiony w poemacie jest tak skonstruowany, że daje ludziom nadzieję i pozwala im wierzyć, że powstanie, które w rzeczywistości przegrali (i doskonale o tym wiedzieli) przyniesie im wolność i przywróci Polskę na mapy.

Pan Tadeusz powstał właśnie po to, aby dać ludziom nadzieję, którą po porażce powstania listopadowego stracili. Aby podnieść ich na duchu w trudnej sytuacji. W końcu bycie emigrantem nie jest i nie było zbyt łatwe, w szczególności kiedy naraziło się władzy jednego z mocarsw. Mickiewicz dokładnie wiedział czego brakowało takim ludziom, gdyż sam od lat przebywał na uchodźstwie. Początkowo książka miała powstać tylko dla jego autora, jednak w trakcie zmienił zdanie. Po zakończeniu prac nad poematem Mickiewicz oddał rękopis do drukarni. Po roku książka została wydana w dwóch tomach. Mimo innowacyjnego formatu i wielu nowości jakie wprowadził Mickiewicz, Pan Tadeusz nadal posiada wiele cech charakterystycznych dla dzieł romantyzmu.

Aktualnie niezbyt chętnie sięgamy po poemat jakim jest Pan Tadeusz jednak to dobrze, gdyż oznacza to, że potrzeby naszych przodków zostały zaspokojone, przez co diametralnie różnią się od naszych. Jednak dlaczego nadal czytamy to dzieło sprzed ponad 150 lat? Głównie po to aby zobaczyć jak zmieniał się świat i czego pragnęli kiedyś ludzie. Pan Tadeusz jest również klasykiem, który warto znać choćby ze względu na innowacje jakie autor wprowadził do wzory starożytnych eposów.

***

Ps: Zgadzam się na usunięcie notki biograficznej oraz tej o romantyzmie. Dodałam ją z myślą, że będzie idealnym zobrazowaniem sytuacji Mickiewicza na czas pisania Pana Tadeusza.

Źródła:

(jednak w znacznej części własna wiedza zdobyta przez lata życia)

Autor: