Recenzje na miarę - zakończone

Słowniczek

aforyzm – krótkie, zawarte najczęściej w jednym zdaniu sformułowanie myśli o charakterze filozoficznym, charakteryzujące się błyskotliwą formą, a niekiedy również paradoksalną treścią.

alegoria – element świata przedstawionego (motyw lub postać albo całe opowiadanie), który posiada dwa znaczenia – pierwsze dosłowne, a drugie przenośne. Przenośnia w alegorii może być odczytywana tylko w sposób jednoznaczny, np. szkielet ludzki jako śmierć.

aluzja literacka – celowe nawiązanie w tekście utworu literackiego do innego dzieła. Aluzja może dotyczyć osoby pisarza, całego tekstu, elementu utworu literackiego (motywu, postaci, zdarzenia, stylu) lub epoki, prądu itp. Zrozumienie aluzji wymaga odpowiedniej znajomości literatury.

anafora – figura retoryczna polegająca na powtórzeniu tego samego słowa lub grupy słów na początku kolejnych części wypowiedzi: wersów, strof, zdań, grup składniowych. Inna nazwa: epanafora.

animizacja – nadanie przedmiotom, zjawiskom przyrody, pojęciom cech istot żywych. Występuje na przykład w zwrotach: tu biegnie linia kolejowa, żywy ogień, senne myśli, jest odmianą metafory. Inna nazwa to ożywienie.

antonimy – pary słów o przeciwnym znaczeniu, których użycie służy wydobyciu jakiejś sprzeczności, np. mały – duży, gruby – chudy, mądry – głupi. Antonim jest przeciwieństwem synonimu.

apostrofa – jedna z figur retorycznych, polegająca na bezpośrednim, uroczystym i podniosłym zwróceniu się do osoby (niekiedy do bóstwa), personifikacji idei lub przedmiotu. Użycie apostrofy, zrozumiałe i naturalne w przypadku mowy lub przemówienia, w innych, zwłaszcza literackich formach wypowiedzi (np. w odzie, panegiryku, trenie itd.) służy wprowadzeniu do tekstu fikcyjnego adresata, różnego od właściwego, rzeczywistego odbiorcy (słuchacza lub czytelnika).

archaizm – wyraz, forma wyrazu, lub specyficzna składnia, które wyszły już z użycia. Archaizacja to rodzaj stylizacji językowej polegającej na wprowadzeniu do tekstu archaizmów.

ballada – gatunek epicko-liryczny. Najczęściej przybiera formę podzielonej na strofy (stroficznej) pieśni, często w toku opowieści pojawiają się dialogi. Opowiada o legendarnych lub historycznych wydarzeniach zaczerpniętych ze świata podań ludowych. Gatunek ten pojawia się w cyklu Ballady i romanse Adama Mickiewicza.

deus ex machina – nagłe, niespodziewane rozwiązanie akcji w tragedii antycznej poprzez objawienie się bóstwa - aktor grający postać boga pojawiał się na scenie starożytnego teatru dzięki specjalnym maszynom teatralnym. Szczególnie wiele takich nadprzyrodzonych interwencji można znaleźć w tragediach Eurypidesa, który miał skłonność do konstruowania skomplikowanych fabuł. Określenie "deus ex machina" w potocznym użyciu oznacza zaskakujące rozwiązanie lub nieoczekiwany zwrot akcji, pozostający bez widocznego związku z logiką rozwoju akcji, a spowodowany pojawieniem się nowego, nieznanego wcześniej czynnika.

dialekt – regularna odmiana języka, stosowana na danym – zazwyczaj rozległym – terytorium. Dialekt jest istotną częścią tożsamości, ponieważ jego elementy mają nacechowania historyczne. Dialekty pomagają wyodrębniać wspólnoty. Dialektyzacja to stylizacja polegająca na wprowadzaniu dialektyzmów do tekstów języka ogólnego.

elipsa – pominięcie w zdaniu lub wyrażeniu jakiegoś składnika, którego znaczenia można się domyślić na podstawie kontekstu lub sytuacji towarzyszącej wypowiedzi. Inna nazwa to wyrzutnia.

epifora – figura retoryczna polegająca na powtarzaniu tego samego wyrazu lub zwrotu na końcu kolejnych zdań lub części utworu poetyckiego (wersów, strof).