schrijftips met Nette

syntactische coherentie

Syntactische coherentie is een erg ingewikkeld woord voor zinnen die niet volledig logisch in elkaar zitten. Als schrijver weet je wel wat je bedoelt, maar het komt er niet zo goed uit en de logica die je onder woorden probeert te brengen, is vaak onduidelijk voor de lezer. Er zijn verschillende soorten van syntactische (= alles wat met zinnen bouwen heeft te maken) constructies.

1. fout voortgezette constructie

Dit is een typische fout die voorkomt in gewone huis-, tuin- en keukenspreektaal. Namelijk, je begint aan een zin, maar opeens ben je vijf of zes zinnen overgeslagen en weet je niet meer precies naar wat je verwijst. Het probleem is dat je als schrijver erg amateuristisch overkomt en dat wil je juist niet.

"Ja, in die boeken lees je vaak, van die dure transfers, met die voetbalspelers en sporters, die draaien dikwijls om geld."

Is het nu die transfers of die voetbalspelers en sporters die om geld draaien? En wat heeft dat boek ermee te maken? Je ziet, het is iets dat heel veel mensen (steekt hand op) zeggen in het dagdagelijks leven, maar het is allesbehalve correcte schrijftaal.

2. heterogene opsomming

Een opsomming (op eender welk niveau: woord, zin) moet homogeen zijn. Wow, Nette, moeilijke woorden weer, wat is heterogeen? Nou, homogeen betekent gelijkwaardige delen (denk aan homo's: die vallen op mensen van hetzelfde geslacht, terwijl hetero's vallen op mensen van het andere geslacht). Dus in een opsomming mag je niet bijvoorbeeld opeens een adjectief met een zelfstandig naamwoord gaan zetten. Het is een fout die door heel veel gebruikers van het Nederlands wordt gemaakt, maar het staat lelijk en lomp (dus zeker vermijden, aangezien ook andere taalgebruikers zich hieraan kunnen storen).

"Jasper was mooi en een voetballer."

wordt dan beter: "Jasper was een mooie voetballer" (het is geen opsomming meer).

Of: binnen- en Nederland. (heel stom voorbeeld)

meestal vind je heterogene opsommingen ook bij te lange opsommingen:

"U kunt deelnemen aan de sportdag door: a) 3,70 euro te betalen aan het secretariaat; b) 3,70 euro over te schrijven op het volgende rekeningnummer of c) u kunt ook 6,30 euro betalen op de sportdag zelf."

Wat niet iedereen ziet, is dat optie C anders geformuleerd is (opnieuw een volzin) dan de andere twee constructies, die allemaal netjes beginnen met een 'te'-constructie.

3. gedachtesprong

Dit is een moeilijke omdat je hier een paar logische denkstappen overslaat in je redenering, waardoor wat je zegt niet meer logisch is - of gewoon heel grappig.

"Als iemand naar me vraagt, mag je zeggen dat ik op mijn bureau zit."

Het lijkt een zeer normale zin, maar wat je precies zegt, is dat je je pas op je bureau zit als iemand naar je vraagt, terwijl je ook op je bureau zal zitten als niemand naar je vraagt (oké, Rena doet ingewikkeld, snel over naar de volgende fout).

4. verhaspelingen

Dit is eentje waaraan heel veel mensen zich schuldig maken. Een verhaspeling is als je uitdrukkingen of woorden met elkaar gaat vermengen, waardoor je dus een nieuw woord of uitdrukking krijgt dat lijkt op de echte versie. De meest bekende zijn:

verontschuldigen + excuseren => verexcuseren

opbellen + telefoneren => optelefoneren

hij behoort tot de beste schrijvers + hij is één van de beste schrijvers => hij behoort tot één van de beste schrijvers

een eitje + een fluitje van een cent => een eitje van een cent

boontjes doppen + oplossen => Noord-Korea moet nu echt wel zijn eigen boontjes oplossen (*naar Geert Wilders)

Hier kan je niet echt veel tegen doen (meestal is het gewoon een gebrek aan kennis of vlugheid), dus moet je bij twijfel het opzoeken en werken met een proeflezer.

5. malapropismen

Dit blijft mijn absolute favoriet, gewoon omdat de fouten hilarisch zijn. Deze fout wordt vaak gemaakt door mensen die indruk willen maken en een term gaan gebruiken die ze niet zo goed kennen. Tot zover je goede indruk dan.

Hof van Cassatie => Hof van Castratie

zedendeliquent => zedendelicatesse

Ah, de Nederlandse taal. Kan prachtige dingen opleveren. *gniffelt nog een keertje*

Wat moet je zeker onthouden?

- controleer de logische samenhang in en tussen zinnen

- dubbelcheck je opsommingen en kijk naar de gelijkwaardigheid tussen de verschillende delen

- schakel een proeflezer in

- ken je uitdrukkingen en synoniemen