...en de engel sprak Duits.

5. Nachtelijke mars

Zwijgend klommen Lloyd en zijn kameraden in de laadbak van de vrachtwagen, die hen naar het front zou rijden. Het zou een rit worden die in complete duisternis afgelegd zou worden om zo de troepenverplaatsing naar het front voor de vijand te verbergen. Ondanks het feit dat de colonne niet voor de vijand zichtbaar was, was roken tijdens de rit streng verboden. Éénmaal in het zicht van de vijand, kon het gloeiende uiteinde van een enkele sigaret of pijp de Duitsers in staat stellen om hun positie te bepalen. Als de plaats van de colonne éénmaal vastgesteld was, zo wist men uit ervaring, zou er een regen van artilleriegranaten op de mannen terecht komen. Lloyd had tijdens vorige transporten nog nooit eerder onder artillerievuur gelegen, maar had de gruwelijke verhalen gehoord van soldaten die het geluk hadden een dergelijke beschieting te overleven. Verhalen over hoe een compleet peloton ophield te bestaan door één enkele voltreffer op een volgeladen vrachtwagen.

Terwijl de vrachtwagens de lijn van opgestelde artilleriestukken passeerde, keek Lloyd om zich heen naar de nieuwelingen. Het merendeel van deze mannen keek gespannen en een enkeling staarde apathisch voor zich uit. Het gebulder van de kanonnen, die met een nachtelijke beschieting bezig waren, was oorverdovend. De artilleriestukken stonden zo'n tien kilometer achter de werkelijke frontlijn opgesteld. Ze bevonden zich dus nog steeds buiten het zicht van de vijand. Vanaf dit punt ging de tocht naar de reserveloopgraven te voet verder. Lloyd legde tijdens het laatste stuk naar de loopgraven, aan een stel nieuwelingen uit, hoe het stelsel gebouwd en georganiseerd was. "De loopgraven bestaan eigenlijk uit drie secties," legde Lloyd uit. "De achterste rij loopgraven zijn de reserve loopgraven. Hierin komen wij straks terecht. Onze dienst in deze loopgraaf duurt vier dagen. Deze liggen het verst van de voorste loopgraven en worden de vers aangevoerde troepen gestationeerd, dat zijn wij dus." Pat leek enigszins gerust gesteld. "Als we in de achterste loopgraven liggen," dacht hij "zal het met het directe gevaar misschien wel meevallen." Zonder het zelf te weten, maakte Lloyd direct korte metten met deze gedachtegang. "Dat we het verst van de vuurlinie liggen, wil niet zeggen dat het in deze loopgraven veilig is. Wees altijd bedacht op de mogelijkheid van een inkomende mortier,- of artilleriegranaat." Lloyd legde de nieuwelingen uit waar ze bij inkomend artillerievuur op moesten letten. Hoe een inkomende granaat klonk en op welk moment en op welke manier ze dekking moesten zoeken. "In de reserveloopgraaf worden de verse manschappen aangevoerd. Onze taak in de reserveloopgraven, zal voornamelijk uit onderhoud en herstelwerkzaamheden bestaan. Hier komen ook voorraden proviand en munitie binnen. De distributie naar de tweede lijn is ook ons werk." De nieuwe hap knikte instemmend, voor Lloyd het teken dat ze het begrepen hadden en dat hij zijn uitleg kon vervolgen. "De tweede lijn, is een ondersteunende loopgraaf voor de gevechtsloopgraaf. Wanneer er een Duitse stormaanval is, zullen de mannen in de tweede lijn, de mannen in de gevechtsloopgraaf bijstaan. In de tweede lijn bevindt zich, buiten een aantal schuilholen en verbandposten, ook de commandopost. De verschillende loopgraven zijn door middel van zogenaamde 'communicatieloopgraven' met elkaar verbonden. Ook in deze tweede ondersteunende loopgraaf zullen we ongeveer vier dagen verblijven." De soldaten marcheerden nu een stukje heuvelopwaarts, waardoor het tempo iets lager kwam te liggen. Op deze plek was het nu volledig donker en het enkele licht dat er was, was afkomstig van de lichtkogels die met grote regelmatig in de lucht werden geschoten. Deze lichtkogels konden een signaal zijn voor een patrouille die zich in niemandsland bevond, maar het kon ook bedoeld zijn om de omgeving te verlichten als een partij meende dat er ergens voor hen beroering was. Zolang ze nog uit het zicht waren, sloeg Lloyd er geen aandacht op en vervolgde hij zijn uitleg. "De voorste loopgraven zijn de gevechtsloopgraven. Hier zullen we acht dagen in verblijven, alvorens we afgelost zullen worden. Althans, dat is de bedoeling. Het komt regelmatig voor dat we, om welke verdomde reden dan ook, langer in de voorste loopgraven vast zitten. Deze loopgraaf is de directe frontlijn. Bij een stormaanval zal de vijand proberen deze loopgraaf in te nemen. Zorg er, in deze loopgraaf, altijd voor dat je gedekt blijft. Zo gauw je koppie boven de loopgraaf uitsteekt, krijgen je Pa en Moe een vervelende brief van het ministerie van oorlog en hoef jij je verder nergens meer zorgen over te maken." De nieuwelingen lachten nerveus bij deze opmerking. Ze waren er allemaal, stuk voor stuk, van bewust dat het nu serieus ging worden. "Vanuit deze voorste loopgraven lopen er enkele loopgraven het niemandsland in. Dit zijn de zogenaamde luisterposten. Ook jullie zullen deze bemannen om de vijand af te luisteren." Horace keek Pat verbaasd aan. "Zei ie nou afluisteren?" "Ja, Horace, je hoorde het goed. Ik zei afluisteren. Je zult de Moffen zo dicht naderen dat je ze kunt horen zodra ze een scheet laten. Een enorm zenuwslopende klus." Luitenant Murray liet het bataljon halt houden. "Heren," begon de Luitenant. "We zullen dadelijk op de top van deze heuvel zijn. Vandaar kun je de loopgraven zien liggen. We zullen in twee rijen, aan iedere kant van de weg optrekken naar de reserveloopgraaf. Ik hoef jullie er niet aan te herinneren dat we zichtbaar kunnen zijn voor de vijand. Wees dus bedacht op een eventuele artillerie aanval, als de moffen ons in het oog krijgen. Heren succes."

Toen het bataljon de top van de, overigens niet zo heel hoge, heuvel bereikt hadden, keken de manschappen uit over het loopgravenstelsel en het niemandsland, dat regelmatig, spookachtig door lichtkogels werd verlicht. Lloyd legde de mannen uit bedacht te zijn op een gasaanval. Horace kreeg het al benauwd bij de gedachte dat de Duitsers zouden proberen hen met chemische wapens te vergiftigen. "Zolang de wind in de richting van de Duitsers waait, hoef je je geen zorgen te maken voor een gasaanval," legde Lloyd uit. "De moffen zullen het risico niet nemen om zichzelf over de kling te jagen met hun eigen gas." Sergeant Evans, die alles gehoord had, vulde Lloyd aan: "Gas is zwaarder dan lucht. Het blijft dus op de bodem en in schuilholen van de loopgraven hangen. In niemandsland kan gas soms urenlang in bomtrechters en kraters blijven hangen. Dekking daarin zoeken is dus geen goede optie." Lloyd keek rond. De nieuwelingen trokken bleek weg. "Je gasmasker is dus je beste vriend," ging Lloyd verder. "Zorg dat je deze ten alle tijden bij je hebt. Gas heeft een groengele kleur. Zo gauw je zo'n wolk ziet roep je je kameraden aan met de woorden: GAS!, GAS!, GAS! Pas daarna zet je je gasmasker op. Overal in de loopgraven hangen bellen of lege granaathulzen die als zodanig dienst doen. Hamer daar een minuut lang, met volle kracht op, zodat iedereen hoort dat er een gasaanval is."

De loopgraven maakten een verpletterende indruk op de nieuwelingen. Natuurlijk hadden ze de verhalen gehoord van de mannen die al één of meer diensten aan het front hadden mee gemaakt, maar de werkelijkheid leek totaal niet op de voorstelling die ze ervan hadden. Het stonk enorm in de loopgraven. De bedorven lucht, die een mix was van menselijke uitwerpselen, urine en braaksel, zorgde ervoor dat sommige soldaten er moeite mee hadden, of er juist niet in slaagden om hun maaginhoud binnen te houden. Overal waar je keek zag je ratten schichtig wegschieten. Het meest schrokken de nieuwelingen nog van de soldaten die zij zouden aflossen. Die manschappen hadden ruim een week in de gevechtsloopgraven gelegen, maar zagen eruit alsof ze zich in maanden niet behoorlijk hadden kunnen wassen. Hun tenue zat onder het vuil en moddervlekken, in een aantal gevallen vermengd met geronnen bloed. Hun gezichten waren ronduit smerig en hun haar was een wilde bos, waar een week geen kam doorheen gehaald was. Al deze soldaten zaten onder de vlooien en luizen. Vanuit de reserveloopgraven werden gewonden op brancards direct in vrachtwagens geladen, om zo snel mogelijk vervoerd te worden naar de, in het achterland gelegen, veldhospitalen. Sommige gewonden begroetten de zojuist aangekomen mannen vrolijk, wetende dat hun verwondingen een enkele reis naar Engeland betekende. Anderen lieten zich roerloos vervoeren, waarbij het leek alsof alles wat er om hen heen gebeurde, aan hen voorbij ging. Het akeligst was het intense, indringende gekerm van de zwaargewonden, dat door merg en been ging. De alles overheersende stank, vermengd met het geweeklaag van de gewonden, de zo nu en dan door lichtkogels spookachtig oplichtende hemel en de explosie's van granaatinslagen vlakbij de gevechtsloopgraven, deden de nieuwelingen beseffen dat ze regelrecht in de hel waren beland. Niemand, zelfs de oude garde niet, had hen hier ooit op kunnen voorbereiden.

Lloyd tikte Pat op zijn helm die ongelovig naar alles om hem heen staarde. "Kom op, Patty," zei Lloyd. "We hebben de eerste wacht. In volledig gevechtstenue en vergeet vooral je gasmasker niet." Pat keek Lloyd met grote opgezette ogen aan. "Het zal allemaal vast wel meevallen." ging Lloyd verder. "De wacht in de reserveloopgraven is een makkie vergeleken met de wacht in de gevechtsloopgraven. Wij hoeven alleen de communicatieloopgraven naar de tweede lijn te bewaken en eventueel berichten naar de commandopost te brengen." Lloyd hoopte Pat zo gerust te stellen, maar aan de blik van Pat, vol ongeloof over wat hij om zich heen zag, zag hij dat hij daar totaal niet in geslaagd was. Terwijl de afgeloste manschappen, onder de jaloerse blikken van de zojuist gearriveerde soldaten, vertrokken, controleerden Lloyd hun uitrusting. Nerveus begonnen de twee mannen aan hun wachtronde.