...en de engel sprak Duits.

43. Toenadering of verwijten?

"Dit is dus de man die Liesl de deur heeft gewezen en haar daarmee zoveel verdriet heeft aangedaan." dacht Lloyd, terwijl hij de man, die tegenover hem zat, aandachtig in zich opnam.
"Hij lijkt helemaal niet op de bullebak die ik altijd voor ogen had, wanneer Liesl over haar vader had gesproken." Franz Neumann voelde hoe Lloyd hem probeerde te doorgronden en schoof ongemakkelijk heen en weer op zijn stoel. Om de onbehaaglijke situatie te doorbreken, nam Franz het woord.
"Je zult van Liesl wel gehoord hebben hoe ik gereageerd heb op het nieuws dat ze in Frankrijk een relatie met jou was aangegaan." Franz hield even stil om Lloyd's reactie te kunnen peilen, maar Lloyd bleef de man emotieloos aankijken.
"Ik hoop dat je beseft dat mijn gezin en ik op dat moment, en nu nog steeds, enorm te lijden hadden onder de Britse zeeblokkade." Lloyd knikte begrijpend. Hij kon zich nog heel goed voor de dag halen hoe Liesl de situatie in Duitsland beschreven had. Lange rijen voor de winkels, die nauwelijks bevoorraad werden, waardoor de hele bevolking van het land in armoede en hongersnood verkeerde. Kinderen en oudere mensen, die vanwege de honger en vitaminegebrek, een ellendige dood stierven. En dan was er natuurlijk nog het tekort aan medicatie, waardoor veel Duitsers stierven aan simpele aandoeningen zoals koorts of diarree.
"Toen Liesl, begin september, met verlof thuis was, was de ellende en honger, die mijn gezin op dat moment doormaakte, doorslaggevend geweest voor mijn reactie naar mijn dochter. Ik heb haar voor het blok gezet en haar geen enkele keus gelaten. Zij moest haar relatie met jou verbreken, anders zou ik haar voorgoed de toegang tot haar ouderlijk huis ontzeggen." Weer nam Franz een korte pauze en keek Lloyd aan. Dit keer keek Lloyd ernstig en overdacht hij Franz' woorden.
"Liesl heeft het huis toen overstuur verlaten. De klap waarmee zij de voordeur achter haar dichttrok, raakte mij veel harder dan een aanstormende trein mij ooit had kunnen raken. Ik had direct spijt van mijn beslissing. Liesl is altijd een lieve meid met veel eergevoel geweest. Ik ben altijd, en nu nog steeds, erg trots op haar werk in het Feldlazarett geweest. Maar Liesl kan ook koppig en eigenwijs zijn. Eigenschappen die ze van mij heeft. Maar haar vertrek heeft mij één ding heel duidelijk gemaakt. Dat ik niet één man moet veroordelen vanwege de daden en beslissingen van zijn regering. Liesl heeft oprecht geprobeerd om het voor jou op te nemen, Lloyd. Maar ik was er, in mijn blinde haat, doof voor. Op dat moment vertegenwoordigde jij voor mij alle ellende en armoede in Duitsland." Lloyd zuchtte diep. De woorden van Franz kwamen hard aan, maar waren goed te begrijpen.
"Als dit de gedachtegang van alle Duitsers zou zijn," dacht Lloyd, "zou het nog een heel karwei worden om aan deze oorlog een eind te maken. De Duitsers zouden, door hun haat en ellende, nog standvastiger zijn om de oorlog voort te zetten."
"Ik heb inmiddels begrepen dat je mijn zoon Karl ook kent." Lloyd knikte.
"Jazeker, Meneer Neumann. Aan hem dank ik mijn leven. Hij is het geweest die mij, zwaar gewond, uit het niemandsland heeft gehaald. Zonder Karl had ik hier nu niet gezeten." Franz knikte.
"Ik weet 't. Karl heeft 't me allemaal verteld. Hij ligt momenteel in een Keuls ziekenhuis, niet ver van zijn ouderlijk huis vandaan. Ik heb vorige week een heel serieus gesprek met hem gehad, waarin hij enorm zijn best deed om voor jou te pleiten. Tot vorige week was ik nog heel verbitterd over jou, Lloyd. Maar Karl heeft me verteld hoe jij, en niet Liesl, persoonlijk voor de benodigde Kinine voor Hanna had gezorgd. Jij wilde dat ik zou denken dat die Kinine van Liesl afkomstig was. Zo hoopte jij, dat de relatie tussen mij en mijn dochter weer hersteld kon worden. Jouw eigenbelang, dat ik jou zou accepteren, schoof je daarmee helemaal opzij. Karl vertelde mij ook dat jij zowel hem als Liesl het leven gered had, door hen beide, met gevaar voor eigen leven, uit het brandende lazarett te halen." Franz Neumann keek Lloyd beschamend aan.
"Besef je eigenlijk wel Lloyd," sprak Franz nu uiterst serieus, "dat alles wat mij, en mijn vrouw Martha , lief is, namelijk onze zoon en twee dochters, door jou voor een zekere dood behoed zijn?" Nu drong het pas goed tot Lloyd door, waar Franz naartoe wilde. Tegenover hem zat een bedroefd en verbitterd mens die nu door schuldgevoel verscheurd werd en nu uit alle macht probeerde om dat schuldgevoel van zich af te schudden. Dat hij, letterlijk, de levens van alle drie de kinderen van deze man gered had, was, vreemd genoeg, nooit eerder bij Lloyd doorgedrongen. Hij was altijd van mening geweest, dat hij degene was die dankbaar zou moeten zijn. Dankbaar dat Karl hem in Frankrijk van het slagveld gered had. Dankbaar dat hij Liesl in Feldlazarett .92 ontmoet had, die hem, samen met Maria, er weer bovenop gekregen had. Franz Neumann rukte Lloyd uit zijn gedachten.
"Hoe kan ik nu haatdragend blijven, tegenover de man, waaraan ik zoveel te danken heb? Ik heb je, tegenover Liesl, onheus bejegend, Lloyd. En daar heb ik nu enorm veel spijt van. Ik wil je dan ook mijn verontschuldigingen aanbieden en vragen of je me kunt vergeven."
"Ik ben eigenlijk niet degene die u uw verontschuldigingen moet aanbieden," zei Lloyd, "Liesl is het hardst gekwetst en heeft het meest onder de situatie geleden. Zij was er echt helemaal kapot van, toen u haar zei dat ze thuis niet meer welkom was. Ik heb veel liever dat u de relatie met haar hersteld, dan dat u mij uw verontschuldigen aanbiedt." Franz Neumann zei niets, maar knikte instemmend.
"Natuurlijk heb je gelijk Lloyd, maar meneer Müller bood me deze uitgelezen kans om jou te spreken en onenigheden bij te leggen. Je snapt natuurlijk wel dat ik die mogelijkheid niet aan me voorbij kon laten gaan."
"Hebt u eigenlijk al contact met Liesl gehad, meneer Neumann?" vroeg Lloyd.
"Nee, ik heb sinds september niets meer van haar vernomen en ik heb ook niet het geringste idee waar ze momenteel is." Lloyd keek Liesl's vader aan en besefte dat de man niet wist hoe hij de zaken aan moest pakken. Lloyd vroeg zich af of Liesl's vader wel wist of zijn dochter zwanger was. Toch vond hij dat de man het recht had om het te weten, maar hij twijfelde eraan of hij wel de juiste persoon was die het zou moeten vertellen. Lloyd had geen idee hoe Liesl's vader zou reageren.
"Als ik u zou vertellen waar Liesl is," begon Lloyd, "zou u dan in alle redelijkheid met haar in gesprek gaan?" Franz keek verrast op.
"Weet jij dan waar ze zit?" vroeg hij.
"Ja, en ik ben bereid om het u te vertellen, op voorwaarde dat u met haar een gesprek aangaat, waarbij Liesl geen verwijten gemaakt gaan worden." Franz Neumann keek Lloyd niet begrijpend aan.
"Wat zou ik haar in godsnaam kunnen verwijten? Ik ben degene die, in deze situatie, door het stof zal moeten gaan." Lloyd zuchtte diep en keek vragend naar boer Müller en zijn vrouw. Beide knikten ze instemmend naar Lloyd om hem te laten weten dat hij Franz rustig kon vertellen dat zijn dochter in verwachting was.
"Liesl heeft me geschreven dat ze, tot ze iets voor haarzelf gevonden heeft, bij Eva inwoont." Franz gezicht fleurde op.
"Dan woont ze, min of meer, bij ons om de hoek. Dat ze naar Karl's verloofde is gegaan, omdat ze niet beter wist dat de deur van haar ouderlijk huis voor haar gesloten zou blijven, kan ik haar toch onmogelijk verwijten?"
"Nee, dat niet," zei Lloyd voorzichtig, "maar misschien wel het feit, dat Liesl en ik een kindje verwachten." Lloyd keek Franz gespannen aan in afwachting van hoe hij op dit nieuws zou reageren. Franz zei niets, maar liet het nieuws op zich inwerken. Langzaam stond hij op uit zijn stoel en liep op Lloyd af. Hij was op het ergste voorbereid, maar Franz toonde geen enkele emotie.
"Weet je nog wat ik je zojuist over mijn drie kinderen zei?" vroeg Franz toen hij tegenover Lloyd stond. Lloyd knikte.
"Dat zij alles zijn wat u en uw vrouw lief is."
"Precies, Lloyd. En als jullie kindje uit liefde wordt geboren, zal ik de laatste zijn die jullie verwijten zal maken. Ik zal naar Liesl gaan en haar mijn verontschuldigingen aanbieden." Lloyd zuchtte opgelucht.
"U weet maar half welk een plezier u haar daarmee doet. Ze heeft u en uw vrouw straks nog harder nodig dan u denkt." Lloyd stak de hand uit naar Franz, maar deze nam de hand niet aan. In plaats daarvan omhelsde hij Lloyd, alsof hij een jarenlang verloren zoon terug gevonden had.

Eva schrok op van de deurbel, terwijl ze met Liesl over Karl en Lloyd spraken. Het liep bijna tegen middernacht en het was niet gebruikelijk dat er zich op dit late tijdstip nog bezoek aankondigde.
"Wie zou dat nu kunnen zijn?" vroeg Eva aan Liesl.
"Maak de deur open en je weet 't." zei Liesl droog. Voorzichtig stond Eva op en liep door de gang naar de voordeur. Ze was bijna bij de deur toen de trekbel opnieuw heen en weer werd getrokken.
"Rustig maar! Ik kom al!" riep Eva geïrriteerd. Ze opende de deur en was verrast toen ze Franz Neumann zag staan.
"Goedenavond Eva," zei Franz,
"Sorry dat ik je op dit onmenselijke tijdstip nog lastig val. Zou ik misschien even binnen mogen komen?" Nerveus keek Eva om zich heen.
"Weet u dat Liesl hier is, meneer Neumann?"
"Ja, zij is ook de reden dat ik nu nog langskom. Zou je haar willen vragen of ze nog met me zou willen spreken?" Eva bekeek haar toekomstige schoonvader van top tot teen. De arme man was, voor de tweede keer in twee dagen, tot op het bot natgeregend. Eva vond dat ze Liesl's vader zo niet buiten kon laten staan.
"Wacht u maar even in de gang, alstublieft. Ik zal Liesl vragen of ze u wil spreken."

Liesl keek verschrikt op toen ze Eva met haar vader had horen praten.
"Wat zou ie van me willen?" vroeg ze wat onzeker. Eva haalde haar schouders op.
"Ik zou 't niet weten, maar het lijkt me geen kwaad te kunnen om 'm even aan te horen."
"Als ie maar niet hiernaartoe gekomen is om me van alles te verwijten." Eva schudde haar hoofd.
"Dat laat ik niet toe, Liesl. Niet hier in mijn huis. Dit is de plek waar je je geborgen en veilig zou moeten voelen. Één verkeerd woord van je vader en ik zal 'm, op een fatsoenlijke manier, verzoeken om weer te vertrekken."
"Goed dan," zei Liesl, die er nog steeds geen goed gevoel over had, "ik zal luisteren naar wat ie te zeggen heeft." Eva schonk Liesl een glimlach en liep de gang in om Franz te halen. Na een korte tijd stond Liesl's vader voor zijn dochter. Tot op het bot nat geregend en enigszins beschaamd met zijn hoed in zijn handen.
"Gaat u alstublieft zitter, Herr Neumann." zei Eva terwijl ze Franz een stoel aanreikte. Franz ging zitten en keek waarderend naar Eva, die hem een kop thee inschonk.
"Liesl," begon Franz wat onzeker, "ik wil je allereerst laten weten dat ik je helemaal niets kwalijk zal nemen. Niet je relatie met Lloyd en zeker niet je zwangerschap." Liesl keek haar vader verbaasd aan.
"Hoe weet u dat ik zwanger ben? Heeft Karl u soms.."
"Nee, Karl heeft me niets over je zwangerschap verteld," onderbrak Franz zijn dochter, "ik heb dit persoonlijk van Lloyd vernomen." Liesl viel van de ene verbazing in de andere.
"Van Lloyd persoonlijk? Maar hoe, wanneer..." Liesl begreep er helemaal niets meer van. Ze voelde hoe tranen achter haar ogen opwelden.
"Ik ben gisteren naar Soltau geweest. Karl had me verteld dat Lloyd daar bij een boer is ingedeeld om te werken. Hij maakt 't goed, Liesl." Liesl kon haar tranen niet meer bedwingen.
"Maar waarom zou je naar hem toe gaan, Pap? Je hebt toch juist zo'n gruwelijke hekel aan hem en alles wat Brits is?" Franz keek zijn dochter ernstig aan.
"Ik heb een ernstige fout gemaakt, Liesl. Ik hield hem persoonlijk verantwoordelijk voor alle ellende die ons gezin de afgelopen twee jaar is overkomen. De amputatie van Karl's been, De ziekte van Hanna, die ze ternauwernood heeft overleeft." Franz nam een korte pauze.
"Het spijt me zo vreselijk, dat ik me tegenover Lloyd, die al mijn kinderen voor een zekere dood heeft behoed, zo laatdunkend heb uitgelaten. Ik zie nu pas in dat hij niet de vijand is, die onze regering ons zo graag doet laten geloven." Franz pakte de handen van zijn dochter vast en keek haar diep in haar betraande ogen.
"Zou je mij ooit kunnen vergeven Liesl, zoals gisteren ook Lloyd mij vergeven heeft?" Liesl sprong op en vloog haar vader huilend om zijn hals. "Natuurlijk pappa!" snikte ze. "Ik zou niet anders willen."
"Dank je wel m'n lieve Liesl," zei Franz geëmotioneerd, "Je hebt geen idee hoe gelukkig je mij hiermee maakt. Zowel jij als Lloyd hebben allebei mijn zegen." Liesl lachte door haar tranen heen.
"Je moeder, Hanna en ik zouden het fijn vinden, wanneer je weer thuis zou komen, Liesl." antwoordde Franz, die zelf ook grote moeite moest doen om het droog te houden.
"En dan ga ik me nu bezig houden met de godsonmogelijke klus, om te proberen of we jullie getrouwd kunnen krijgen, voordat jullie kleine zich aandient!"