...en de engel sprak Duits.

44. Dominee Sørensen.

De sneeuw knerpte onder de schoenen van Franz en bij iedere ademhaling vormde er zich een wolkje condens. De winter was dit jaar vroeg ingevallen. Eerst met nachtvorst, daarna was het ook overdag gaan vriezen en vannacht was dan uiteindelijk de eerste sneeuw gevallen. Franz trok de kraag van zijn jas nog wat hoger op en stapte over het plein van het Keulse raadhuis. Nadat hij de middelste van de vijf bogen was doorgegaan, stampte hij de sneeuw van zijn voeten en liep naar het loket.
"Goedemorgen meneer," zei hij uiterst beleeft, "ik zou graag wat informatie willen omtrent het sluiten van een huwelijk." De ambtenaar keek Franz argwanend aan vanachter zijn loket.
"Wat zou u dan willen weten, meneer?" Franz wist dat zijn vraag wellicht niet goed zou worden ontvangen en dus koos hij zijn woorden uiterst behoedzaam.
"Is het tegenwoordig nog mogelijk om een huwelijk te sluiten tussen een Duitse vrouw en een man van buitenlandse afkomst?" Franz zuchtte diep. "Zo," dacht hij opgelucht, "dat is eruit." De ambtenaar keek Franz onderzoekend aan.
"Dat ligt helemaal aan de nationaliteit van de man." antwoordde de ambtenaar vanachter zijn loket, "Als de man van Oostenrijks-Hongaarse afkomst is, voorzie ik geen enkel probleem. Het is echter onmogelijk om een huwelijk te sluiten wanneer de man afkomstig is uit een van de landen waar we momenteel mee in oorlog zijn."
"Waarom zou dat onmogelijk zijn, meneer?" vroeg Franz beleefd.
"Omdat er sinds 1914 een wet in werking getreden is, die verbroedering tussen Duitsers en onderdanen uit een vijandig gezinde natie, verbiedt. Het komt er dus op neer dat het voor die Duitse vrouw wettelijk niet toegestaan is om te trouwen met een man met bijvoorbeeld de Franse, Belgische of Britse nationaliteit." Franz was hevig teleurgesteld, maar liet dat tegenover de ambtenaar, die vanachter zijn ovale brilletje naar hem opkeek, niet blijken.
"Dank u wel, meneer," antwoordde Franz met trillende stem, "ik ben voldoende geïnformeerd." Verslagen sjokte Franz het stadhuis uit. Hij wist niet hoe het nu verder moest. De tijd begon te dringen voor Lloyd en Liesl. Het zou niet lang meer duren, voordat de eerste tekenen van Liesl's zwangerschap zichtbaar zouden worden. Dan zou het voor de buitenwereld duidelijk worden dat er een kleintje op komst was. Waarschijnlijk zou dat ook het moment zijn, waarop mensen in hun omgeving lastige vragen zouden gaan stellen. Vragen, waarop Franz op dit moment, geen antwoord op wist te geven. Liesl zou als ongehuwde moeder door iedereen nagewezen en bespot worden. Iedereen in de straat, zou schande spreken van de familie Neumann. In sombere gedachten verzonken, stapte hij in de tram naar huis. Door het schommelen van het voertuig, had Franz moeite om wakker te blijven. Hij was dan ook blij dat hij zijn bestemming bereikt had. De koude oostenwind zou er wel voor zorgen dat hij snel weer klaarwakker zou zijn. Hij stapte flink door en was blij toen hij de voordeur van zijn huis opende. Verslagen ging Franz aan de keukentafel zitten.
"En..?" vroeg Martha benieuwd, "kunnen Liesl en Lloyd trouwen?" Franz zei niets, maar schudde zijn hoofd.
"Nee Martha, het wordt die twee zelfs wettelijk onmogelijk gemaakt."
"Maar is er dan geen mogelijkheid om die wet te omzeilen?" Martha schonk haar man een kop surrogaatkoffie in.
"Ik ben bang van niet, Martha. Ik weet niet hoe we dit probleem kunnen oplossen."

Liesl kwam thuis van de groentewinkel en schudde de sneeuw van haar mantel.
"Kom je maar even lekker bij de kachel opwarmen, lieverd." zei Martha, terwijl ze de mantel van Liesl aannam.
"Ik heb bijna drie uur bij de groentewinkel van de familie Berger in de rij moeten staan." begon Liesl treurig. "En dat alleen voor deze ene armzalige kool en twee winterpenen."
"Het geeft niet, Liesl," zei Martha bemoedigend, terwijl ze een arm om haar dochter sloeg, "Iedereen zit in hetzelfde schuitje. Het zal voor velen nog een probleem worden om de winter door te komen. Maar je heb je best gedaan." Liesl glimlachte. Ze voelde zich schuldig ten opzichte van haar familie. In al die tijd in het lazarett en in de ambulancetrein, had Liesl nooit geweten wat honger was. Er was altijd genoeg te eten geweest, terwijl ze er nooit bij stilgestaan had, dat haar ouders en zusje al in lange tijd geen behoorlijke maaltijd hadden gehad. Franz kwam bij de kachel zitten om zich wat te warmen. Hij wist niet hoe hij Liesl het slechte nieuws moest brengen. En omdat er geen makkelijke manier bestond, besloot hij het Liesl maar ronduit, en zonder omwegen, te vertellen.
"Liesl, ik wil dat je even naar me luistert." begon Franz met een zucht. Liesl kende haar vader goed genoeg om zich te realiseren, dat zo'n zucht meestal niet veel goeds voorspelde.
"Ik ben vandaag naar het Raadhuis in Keulen geweest," ging Franz verder, "en ik zal het je maar meteen vertellen: het is wettelijk niet toegestaan dat jij en Lloyd zullen trouwen." Gespannen keek Franz naar zijn dochter. Hij verwachtte eigenlijk dat Liesl in tranen zou uitbarsten, maar tot zijn stomme verbazing, bleef ze uitermate kalm.
"Het spijt me, Pappa en Mamma," zei ze verdrietig, maar beslist, "dan kan ik, hoe fijn ik het ook vind om weer thuis te zijn, hier niet blijven wonen. Ik zou niet willen dat jullie mijn schande zouden moeten meedragen."
"Ach kindje toch, we vinden wel een oplossing." Martha had medelijden met haar dochter, maar voelde ook een zekere trots. De normen en waarden, die zij en Franz, geprobeerd hadden hun kinderen tijdens de opvoeding mee te geven, waren duidelijk door Liesl overgenomen, maar zaten hen nu tegelijkertijd in de weg.
"Misschien kan ik beter terug gaan naar Eva."
"Dat heeft geen enkele zin." bromde Franz gefrustreerd, "In Keulen zijn er genoeg mensen die je kennen. Ook daar zal er achter je rug om gekletst worden. Uiteindelijk komen de praatjes dan ook hier in het dorp terecht.
"Waarom ga je niet gewoon een tijdje bij Tante Ida in Flensburg wonen." mengde Hanna zich in het gesprek.
"Maar natuurlijk!" riep Franz verrast uit, "dat we daar nog niet op gekomen zijn."
"Ik zal mijn tante meteen de situatie uitleggen en vragen of Liesl voor een tijdje bij haar in kan komen wonen." zei Martha. Ze had haar oudere tante al een tijdje niet gezien en geschreven, en ze hoopte maar dat ze ontvankelijk voor haar verzoek zou zijn.
"Ik zou niet weten waarom ze Liesl niet voor een tijdje in huis zou kunnen nemen," zei Franz,
"Toen Flensburg, na de oorlog met Denemarken, Duits grondgebied werd, werd ze als kind al nagewezen en gepest door al die gefrustreerde en wraakzuchtige Denen. Ze weet precies hoe Liesl zich zou voelen. Ida weet dat als geen ander en ze zal er alles aan doen om Liesl voor dezelfde vernederingen te behoeden."
"Ik hoop dat je gelijk hebt Franz." zei Martha twijfelend, "Ida is echter wel iemand van strikte normen en waarden."
"We zullen zien Martha," antwoordde Franz, die heel goed inzag, dat dit de laatste strohalm was, die Liesl voor een heleboel vernederingen zou moeten behoeden.