Impiyerno sa Ating Bayan

Kabanata 7

Mga Anino ng Kawalang-malasakit

Habang tahimik na naglalakad sina Lino at Mang Isko sa malamig na hangin ng Limbo, unti-unting nagbabago ang paligid. Sa bawat hakbang, nararamdaman ni Lino ang bigat at lamig ng lupa sa ilalim ng kanyang mga paa, na parang hinihigop ng dilim ang bawat tunog, bawat galaw. Ang katahimikan ay bumabalot sa kanila, at ang paligid ay nagiging mas malabo, tila isang alitaptap na nawawalan ng liwanag.

Sa di-kalayuan, napansin ni Lino ang ilang anino na gumagalaw sa pagitan ng mga patay na puno. Malabong mga pigura ang mga ito—walang mukha, walang anyo, at naglalakad lamang nang walang direksyon. Hindi maiwasan ni Lino ang kabahan; tila isang nakakapanindig-balahibong tanawin ang kanyang nasasaksihan. Pansamantala niyang nilingon si Mang Isko, na tahimik lang na nagmamasid sa paligid, ngunit bakas sa kanyang mukha ang mabigat na pag-unawa sa kanilang nakikita.

"Mang Isko," bulong ni Lino, "sino po sila? At bakit parang mga anino lang sila na walang mukha?"

Tumingin si Mang Isko sa kanya, puno ng lungkot ang kanyang mga mata. "Sila ang mga kaluluwa ng mga taong walang malasakit, Lino. Sila ang mga hindi tumugon sa tawag ng tulong, hindi nagmalasakit sa kanilang bayan, at nagbulag-bulagan sa pangangailangan ng iba. Sa kanilang buhay, naging laman lamang sila ng kanilang sarili, at ngayon, itinakwil sila ng kanilang sariling mga alaala. Nawalan sila ng saysay, nawalan ng pagkatao."

Ramdam ni Lino ang bigat ng mga salitang iyon. Habang tinititigan niya ang mga aninong naglalakad, napansin niya ang kawalan ng emosyon sa kanilang paggalaw. Para silang mga tau-tauhan, palaging hakbang lamang nang hakbang, patuloy na naglalakad ngunit walang patutunguhan. May kung anong takot ang sumisiksik sa kanyang puso; naisip niya kung paano ang buhay ng mga kaluluwang ito noong sila ay nabubuhay pa. Iniisip niya kung ganoon din ba ang mangyayari sa isang taong walang pakialam sa kanilang bayan at kapwa.

"May pag-asa pa kaya sila, Mang Isko?" tanong ni Lino, ang boses niya'y puno ng panghihinayang at awa para sa mga kaluluwang naroon.

Umiling si Mang Isko nang marahan. "Ang kanilang parusa, Lino, ay maglakad sa walang katapusang landas, paulit-ulit na hakbang, ngunit walang direksyon. Hindi nila malalaman kung bakit o saan sila papunta. Iyan ang kahihinatnan ng kawalang-malasakit—isang walang hanggang paglalakad sa kawalang-katiyakan at kawalang-kabuluhan."

Bumigat ang dibdib ni Lino sa tinuran ng matanda. Ang bawat anino sa kanyang harapan ay sumasalamin sa mga taong walang pakialam, mga taong tumangging tumugon sa hamon ng pagbabago o tumulong sa kanilang bayan. Para bang ang mga anino ay isang paalala na ang pagiging walang malasakit ay hindi lamang simpleng pagwawalang-bahala; ito pala ay isang pagtalikod sa sariling tungkulin bilang bahagi ng lipunan.

Habang patuloy silang naglalakad, natutuklasan ni Lino ang bawat aninong dumadaan sa kanyang paningin. May ilan sa mga ito ang halos umabot na sa kanyang tabi ngunit bigla ring naglalaho, para bang sila'y nabubura ng kadiliman. Walang emosyon, walang boses, at tila isang mabigat na pagdaramdam ang bumabalot sa kanilang presensya. Ramdam niya ang kalungkutan ng kanilang pagkatao na nawala sa kawalan ng malasakit.

"Mang Isko," muling tanong ni Lino, "hindi po ba nila naisip na sa pagiging walang pakialam ay magkakaganito ang kanilang hantungan?"

Sumagot si Mang Isko nang may paninindigan, "Marahil, hindi nila lubos na naunawaan ang magiging bunga ng kanilang kawalang-malasakit. Ang mga ito ay mga taong piniling walang pakialam sa mga problemang hindi nakaaapekto sa kanilang personal na buhay. At dahil dito, itinulak nila ang kanilang sarili sa pagkaligaw."

Napatigil si Lino. Bumaling siya at tumitig sa bawat aninong dumadaan. Ramdam niya ang bigat ng kanilang kawalang-pagkatao, ang kawalang-layunin sa bawat hakbang nila. Tila isang paalala ito sa kanya—isang babala. Kung pipiliin niyang maging bulag sa tawag ng pangangailangan, kung tatalikuran niya ang responsibilidad sa kanyang bayan, maaari din niyang sapitin ang ganoong kasasapitan.

"Mag-ingat ka, Lino," payo ni Mang Isko. "Ang bawat tao ay may tungkulin hindi lamang sa kanilang sarili kundi sa kanilang lipunan. Ang kawalang-malasakit ay isang sakit na unti-unting kumikitil sa pagkatao, hanggang sa isang araw, wala na lamang saysay ang iyong pagkatao at ang tanging maiiwan ay anino ng iyong mga pagkukulang."

Tahimik na isinapuso ni Lino ang mga salitang iyon. Sa kanyang pagtingin sa paligid, ang mga anino ay patuloy sa kanilang walang katapusang paglalakbay. Sila ay naging mga aninong walang sariling landas, mga aninong naglalakad nang walang layunin, nagmumulto sa kanilang sariling kasalanan ng pagiging walang malasakit.

Sa kanyang puso, isang apoy ang unti-unting sumiklab. Tinitiyak niya sa kanyang sarili na hindi niya hahayaang maging gaya nila. Na sa kanyang bawat hakbang sa mundong ito, pipiliin niyang maging aktibong bahagi ng pagbabago at pagtulong sa kapwa. Sa bawat patak ng pawis, bawat lakas ng loob, ilalaan niya ang kanyang sarili para sa kanyang bayan.

Tahimik siyang sumunod kay Mang Isko, dala ang bagong sigla at layunin, na para bang ang daan na kanyang tinatahak ay hindi na lamang simpleng paglalakbay kundi isang mas malalim na misyon para baguhin hindi lamang ang kanyang sarili kundi ang bayan na kanyang kinabibilangan.