Impiyerno sa Ating Bayan

Kabanata 52

Manhid sa Pagdurusa ng Bayan

Sa kanilang paglalakbay, nadako sina Lino at Mang Isko sa isang lugar na mas kakaiba at mas malamlam kaysa sa mga nauna nilang dinaanan. Habang naglalakad sila, napansin ni Lino na tila walang buhay ang kapaligiran. Walang kaluskos, walang galaw ng hangin, at kahit ang mga halaman sa paligid ay tila natutuyo at naglalaho, pinanawan ng kulay at sigla. Sa gitna ng katahimikan, unti-unting sumilay ang mga kaluluwa sa kanilang paligid—mga nilalang na bumabalot sa malamlam na anino ng kanilang pagkamanhid sa bayan.

Ang mga kaluluwang ito ay tila walang malasakit; bawat isa'y walang reaksyon sa presensya nina Lino at Mang Isko. May ilan sa kanila na nakaupo sa gilid, nakatingin lamang sa kawalan, habang ang iba naman ay nakatayo nang nakatungo, parang mga estatwa na walang kabuhay-buhay. Hindi sila nag-uusap, at sa kanilang mga mata ay makikita ang kawalan ng kislap—tila ba ang kanilang kaluluwa ay unti-unting naglaho kasabay ng kawalang-pakialam sa mundong iniwan nila.

"Ang mga kaluluwang ito ay biktima ng kanilang sariling kapabayaan, Lino," wika ni Mang Isko, habang binigyan ng lalim ang kanyang boses. "Sila ang mga taong ipinagwalang-bahala ang kanilang mga kapwa, walang malasakit sa kapakanan ng kanilang bayan, walang interes sa pag-unlad ng komunidad. Sa bawat pagkakataong nangangailangan ng tulong o sakripisyo ang bayan, mas pinili nilang tumalikod at magbulag-bulagan."

Habang nakikinig si Lino, napansin niya ang isa sa mga kaluluwa—isang matandang lalaki na tila napakabigat ng dinadala. Ang kanyang mga mata ay pagod, puno ng lungkot, ngunit wala siyang ginagawa upang baguhin ang kanyang sitwasyon. Nananatili siyang walang imik, walang paggalaw, at ang kanyang mukha ay walang emosyon. Nilapitan siya ni Lino at sinubukang magpakita ng kabaitan, ngunit ang matanda ay hindi nagbigay ng kahit anong tugon.

"Mang Isko, bakit kaya sila ganito? Para bang inalis ang kanilang kakayahang makaramdam," tanong ni Lino, habang ramdam ang bigat ng paligid.

"Ito ang kabayaran ng kanilang kasalanan, Lino," sagot ni Mang Isko, maingat na nagpapaliwanag. "Sa kanilang buhay, hindi nila binigyan ng halaga ang mga suliranin ng bayan. Hindi sila lumahok sa mga gawain para sa ikabubuti ng komunidad, hindi nagbigay ng tulong sa mga nangangailangan, at hindi ininda ang pangangailangan ng kanilang kapwa. Ngayon, sila ang nagdurusa sa mundong ito—isang mundong walang sigla, puno ng pag-iisa at kawalang-malasakit."

Naisip ni Lino ang kahalagahan ng pagiging bahagi ng bayan, ng pagkakaroon ng malasakit sa mga nangangailangan, at ng paglingon sa mga problemang kinakaharap ng bawat isa. Sa mga kaluluwang ito, nakita niya ang kabiguan na hindi niya nais maranasan—ang pagiging walang pakialam hanggang sa kanilang huling hininga, na tila walang nagawang kabutihan para sa kanilang bayan at sa mga tao sa kanilang paligid.

Muling binigyang-pansin ni Lino ang kanyang paligid. Sa bawat hakbang, lalo niyang nararamdaman ang kalungkutan at pagkabigo ng mga kaluluwang ito. Ang kanilang buhay ay walang kulay at walang saysay, dahil sa kawalan ng malasakit sa kapwa. Tila hindi nila natutunan ang halaga ng pagiging bahagi ng isang bayan, ng pagiging Pilipino na dapat tumutulong sa isa't isa. Para bang kinulong sila sa isang lugar na hindi na nila kayang takasan, kung saan ang bawat araw ay nagiging ulap ng kawalang-sigla at pagkamanhid.

"Mang Isko, ano kaya ang mangyayari sa atin kung pipiliin nating hindi makialam?" tanong ni Lino, nag-aalalang inisip ang sarili at ang kanyang kinabukasan.

"Lino, ang taong walang malasakit sa kapwa at sa bayan ay walang sinasapit na mabuti," tugon ni Mang Isko. "Sa bawat pagkakataon na ipinagkikibit-balikat natin ang mga isyu ng lipunan, parang tinatalikuran na rin natin ang ating tungkulin bilang Pilipino. Ang mga kaluluwang ito ang patunay na ang pagkamanhid sa bayan ay may parusa—isang buhay na walang kahulugan, walang saysay."

Tumahimik si Lino, pinagmamasdan ang mga kaluluwang walang buhay at walang direksyon. Napagtanto niya ang bigat ng kanilang kasalanan—na ang bawat isa ay may pananagutan hindi lamang sa kanilang sarili kundi sa kanilang bayan. Naroon ang pangangailangang maging masigasig, magkaroon ng malasakit, at hindi mawalan ng damdamin para sa kapwa.

Habang lumalayo sila sa bilog ng kawalang-pakialam, naramdaman ni Lino ang bigat ng responsibilidad na bumabalot sa kanyang kalooban. Alam niyang kailangan niyang magsilbing mabuting halimbawa, maging boses ng kanyang bayan, at ipakita ang kahalagahan ng pagkakaisa at pagtutulungan. Hindi na siya papayag na maging manhid sa mga problema ng kanyang bayan; sa halip, buo ang kanyang pasya na maging kabahagi ng solusyon at ipagtanggol ang kapakanan ng nakararami.

Sa kanilang patuloy na paglalakbay, isinumpa ni Lino na hindi siya kailanman magiging tulad ng mga kaluluwang natutulog sa kawalang-malasakit—na sa halip, magpupunyagi siya upang maging isang Pilipinong may malasakit, isang mamamayang hindi ipagwawalang-bahala ang mga pagsubok ng kanyang bayan.