Impiyerno sa Ating Bayan

Kabanata 22

Pagpasok sa Bilog ng Galit at Inggit

Habang patuloy sa kanilang paglalakbay sa malalim na kalaliman ng impiyerno, narating nina Lino at Mang Isko ang isang madilim na kweba. Sa labas pa lamang nito, naramdaman ni Lino ang kakaibang lamig na nagdulot ng pangamba sa kanyang puso. Ang kanilang paligid ay tila pinapaligiran ng bigat ng mga damdaming nagmistulang nakakulong sa hangin.

"Lino," sabi ni Mang Isko, "ito ang bilog ng mga kaluluwang bumagsak sa galit at inggit—mga damdaming kanilang inalagaan sa puso hanggang sa masira ang kanilang mga relasyon sa pamilya at komunidad. Ang kanilang galit at inggit ay hindi lamang sumira sa kanilang buhay kundi pati na rin sa kapayapaan ng mga taong nakapaligid sa kanila."

Sa pagpasok nila sa kweba, tila sumalubong sa kanila ang malalakas na sigawan at alingawngaw ng mga boses na puno ng galit at hinanakit. Ang bawat boses ay nag-uumapaw sa sakit, hinagpis, at poot. Minsan, may mga salita ng paninira sa kapwa, minsan nama'y mga pagsisisi at paninisi na paulit-ulit na bumabalik. Ramdam ni Lino ang pagkalat ng ingay sa paligid, para bang hinahabol siya ng bigat ng bawat salitang sinasambit ng mga kaluluwang nakatali sa kanilang sariling galit.

Habang patuloy silang naglalakad, napansin ni Lino ang mga kaluluwang nakapila, bawat isa ay may dalang mabigat na bagahe na hindi nila mabitawan. Ang mga kaluluwang ito ay patuloy na nagbubulungan ng mga salita ng hinanakit laban sa mga taong dating naging bahagi ng kanilang buhay. Ang mga mata ng mga kaluluwang ito ay puno ng pagngangalit, at ang kanilang mga mukha ay balot ng kalungkutan at galit na hindi matighaw.

Napansin ni Lino ang isang lalaki na tila nawawala sa sarili, paulit-ulit na sinisigaw ang pangalan ng isang dating kaibigan. "Ikaw! Ikaw ang dahilan kung bakit ako naghirap!" sigaw nito, habang patuloy siyang lumulubog sa makapal na putik. Sa bawat galit na pagtanggap sa kanyang hinanakit, lalo lamang siyang lumalalim sa putik, na tila ba kinukulong siya ng kanyang sariling galit at inggit.

"Mang Isko, bakit sila nagkakaganito?" tanong ni Lino, puno ng pagkalito at habag.

Sumagot si Mang Isko, "Ang galit at inggit ay mga damdaming sumisira sa kaluluwa ng tao, Lino. Noong sila'y nabubuhay pa, pinili nilang magkimkim ng galit sa halip na magpatawad, at inggit sa halip na magsikap. Inuna nila ang paninisi kaysa sa pagtanggap ng kanilang sariling pagkakamali. Ang mga damdaming ito ang nagdulot sa kanila ng paglayo mula sa mga mahal nila sa buhay, at sa huli, sila'y naiwang mag-isa sa kanilang kasakiman at galit."

Patuloy silang naglakad, at nakita nila ang isang babaeng nakatayo sa gitna ng kweba, ang kanyang mga mata ay puno ng luha ngunit ang kanyang mga labi ay nagpapakita ng pagngangalit. Tila siya'y laging nag-aabang, hawak ang isang kwintas na punit-punit na habang patuloy siyang binabalot ng alingawngaw ng inggit at hinanakit. Ang kanyang mga salitang puno ng pagseselos at paninira sa isang minamahal ang naging sanhi ng pagkawala ng mga taong nagmamahal sa kanya.

"Napakasaklap ng kanilang sinapit," wika ni Lino, habang nakatingin sa mga kaluluwang mistulang hindi matahimik. "Kung hindi lamang sana sila natali sa galit at inggit, baka hindi sila magdusa ng ganito."

"Ganyan talaga, Lino," tugon ni Mang Isko. "Ang mga damdaming hindi pinakakawalan ay nagiging tanikala. Ang galit at inggit ay parang mga alon na hindi mo mapipigil. Kung hahayaang manaig ang mga ito, mag-uumapaw at magiging sanhi ng pagkawasak ng sarili at ng kapwa."

Habang naglalakad pa, naisip ni Lino ang mga pagkakataong siya man ay nagkimkim ng galit sa kanyang buhay. Hindi niya maiwasang magtanong sa sarili, "Paano kaya kung pinili kong manatili sa galit at hinanakit? Magiging tulad din kaya ako nila?"

Isang malalim na buntong-hininga ang pinakawalan niya, tanda ng kanyang pag-iisip sa mga aral na hatid ng lugar na iyon. Napagtanto niya ang halaga ng pagpapatawad at pagtanggap sa mga pagkukulang ng kapwa. Sa gabay ni Mang Isko, naunawaan niya na ang mga damdaming ito, bagaman natural na maramdaman, ay hindi dapat magpatuloy at magtanim ng lason sa puso.

"Lino," biglang sabi ni Mang Isko, "tandaan mo, ang buhay ay maikli at puno ng mga pagsubok. Ang mga damdaming tulad ng galit at inggit ay kailangan nating palayain. Hindi tayo perpekto, ngunit kung pipiliin nating magpatawad at magsimula muli, tayo rin ay magkakaroon ng kapayapaan."

Sa huling pagkakataon, sinulyapan ni Lino ang mga kaluluwang nandoon. Nakita niya ang kanilang walang-katapusang kalungkutan at panghihinayang, at nangakong hindi niya hahayaang mahulog ang sarili sa bitag ng mga damdaming walang maidudulot na mabuti. Sila'y muling nagpatuloy sa kanilang paglalakbay, dala ang mahalagang aral ng pagpapatawad at pagpapakumbaba sa harap ng galit at inggit, na ngayo'y hindi na lamang para kay Lino kundi para sa lahat ng tao sa kanyang bayan.

Ang kanilang paglalakbay ay tila mas mabigat, ngunit mas maliwanag ang landas ng kanyang puso at diwa. Si Lino ay handa nang ipahayag sa mundo ang mga aral ng pagpapatawad, pag-unawa, at ang pag-iwas sa mga damdaming sumisira hindi lamang sa sarili kundi sa komunidad.