Impiyerno sa Ating Bayan

Kabanata 47

Parusang Walang Makapitan

Habang patuloy na naglalakbay sina Lino at Mang Isko sa mas malalim na bahagi ng impiyerno, naramdaman ni Lino ang malamig na simoy ng hangin na nagdadala ng bigat at kalungkutan. Sa kanilang harapan, unti-unting lumitaw ang mga kaluluwang pagala-gala, parang mga anino na walang direksyon. Sila'y parang mga naliligaw sa isang walang katapusang disyerto ng kawalan, laging naglalakad ngunit walang patutunguhan.

Mapait ang tanawin. Ang bawat hakbang ng mga kaluluwang ito ay mabagal, parang pasan-pasan nila ang bigat ng mundo, ngunit tila hindi nila alam kung saan sila pupunta. Walang makapitan, walang kakapitan. Sa kabila ng kanilang pagtigil at paminsan-minsang paglingon, walang katiyakan kung saan sila nanggaling o kung saan sila nararapat.

"Mang Isko, sino sila? Bakit tila wala silang sariling direksyon?" tanong ni Lino, dama ang bigat sa kanyang dibdib habang pinagmamasdan ang mga kaluluwa.

"Ito ang mga kaluluwang tumalikod hindi lamang sa kanilang sariling pagkakakilanlan kundi pati sa kanilang kakayahang makilala ang sarili," paliwanag ni Mang Isko. "Sa kanilang buhay, inuna nila ang pakinabang at pansariling interes kaysa sa kanilang integridad. Nawalan sila ng sariling paninindigan—puro pagbabalatkayo, puro pagpapanggap. Kaya naman, ngayon ay parusa nilang magdusa sa kawalan ng sariling pagkakakilanlan, habang walang katapusang naghahanap ng bagay na hindi nila makita."

Napagmasdan ni Lino ang bawat kaluluwang naglalakad na tila may hinahanap sa bawat paglingon at pag-ikot ng kanilang mga mata. Ang kanilang mga mukha ay nagpapakita ng kalituhan, ang mga mata'y walang kislap, at parang isang manipis na ulap ang bumabalot sa kanilang mga anyo, na parang nakakalimutan nila kung sino sila sa bawat hakbang.

"Kung may isa lamang sana silang maalala—isang alaala ng kanilang pagkatao—baka sakaling makakita sila ng kahit munting direksyon," bulong ni Lino sa sarili.

Bigla niyang napansin ang isang kaluluwang nakayuko, halos gumagapang sa lupa. Ang kanyang mga kamay ay nagkukumahog sa paghahanap ng kung ano sa lupa, ngunit tuwing may mahawakan siya ay parang hangin lamang ito na dumadaan sa kanyang mga daliri. Paulit-ulit ang kanyang pagsubok ngunit palagi itong nauuwi sa wala, na parang ang mga alaala at pagkakakilanlan ay tuluyan nang naglaho.

Isang malalim na hinga ang pinakawalan ni Lino habang nararamdaman ang sakit ng mga kaluluwang ito. Nais niyang tanungin ang kaluluwa, subalit batid niyang wala itong maisasagot. Sa kanilang anyo at kilos, malinaw na ang lahat ng kanilang alaala at pagkaunawa sa kanilang sarili ay unti-unting binura, at ngayon ay nawawala sila sa isang walang hangganang paglalakbay na puno ng pagkaligaw.

"Ang ganitong uri ng parusa ay mabigat," ani ni Mang Isko, na nakatingin rin sa mga naglalakbay na kaluluwa. "Sila ay mga taong isinantabi ang sarili nilang prinsipyo at nagbago ng kanilang paninindigan tuwing magbabago ang ihip ng hangin. Walang tunay na pagkatao, walang tunay na direksyon. At ngayon, ang kabayaran ay ang magdusa sa kawalan ng kakanyahan—laging naghahanap ngunit walang matatagpuan, laging naglalakad ngunit walang patutunguhan."

Natahimik si Lino at nakaramdam ng bigat sa kanyang puso. Napaisip siya kung paano maaaring makarating ang isang tao sa ganitong kalagayan—na wala nang makapitan, wala nang alaala ng kanilang pinagmulan. Napagtanto niya na ang integridad at katapatan sa sarili ang siyang pinakamatibay na sandigan ng pagkatao. Nang mawala iyon sa mga kaluluwang ito, nawala rin ang kanilang kakayahang makilala ang sarili.

"Lino, tandaan mo ito," sabi ni Mang Isko habang sila'y nagpatuloy sa paglalakad. "Huwag mong hayaang makalimutan ang sarili mong mga pinaniniwalaan. Magkaroon ka ng paninindigan, at huwag kang matukso ng mga bagay na maaaring mag-alis ng iyong pagkatao. Sapagkat kapag nawala iyon, mawawala rin ang iyong tunay na pagkakakilanlan, at mas mahirap pang bumalik sa tamang landas."

Napatango si Lino, tumitingin sa paligid, inaalala ang aral na ito habang pinagmamasdan ang mga kaluluwang nagdurusa. Alam niyang hindi na nila kailanman muling makikilala ang kanilang sarili, at iyon ang pinakamasaklap na parusa sa lahat—ang tuluyang maglaho sa kawalan.

Sa kanilang paglayo mula sa bilog na iyon, si Lino ay muling nagpatibay ng pangako sa sarili. Pinangako niyang hinding-hindi niya isasakripisyo ang kanyang mga paniniwala para lamang sa mga pansariling kagustuhan. Ang aral mula sa bilog na ito ay tila hindi lamang ukol sa sariling pagkakakilanlan, kundi pati na rin sa paninindigan at ang tunay na halaga ng integridad.

Habang umuusad ang kanilang paglalakbay, ramdam ni Lino na siya ay mas tumitibay, mas nauunawaan ang mga katotohanan ng buhay. Ang bawat bilog na kanilang dinadaanan ay nagiiwan ng aral sa kanyang puso at isipan, na nagiging gabay niya sa kanyang sariling paglalakbay pabalik sa kanyang tunay na layunin bilang isang Pilipino.