Impiyerno sa Ating Bayan

Kabanata 26

Pagpasok sa Bilog ng Kawalan ng Paniniwala

Habang patuloy ang paglalakbay nina Lino at Mang Isko, napansin ni Lino ang unti-unting paglamlam ng kapaligiran. Nawawala ang mga kulay, at ang paligid ay naging mistulang malabo at malungkot. Wala ni isang tunog ang maririnig, tanging ang malamlam na tunog ng kanilang sariling mga yapak ang bumabasag sa katahimikan. Sa lugar na ito, tila ba nawala ang sigla, at kahit ang hangin ay mabigat at walang init.

"Huwag kang masyadong lalayo, Lino," bulong ni Mang Isko habang hawak siya sa balikat, tila nararamdaman ang bigat ng lugar na kanilang kinaroroonan. "Ang lugar na ito ay hindi katulad ng mga nadaanan natin. Mas malalim ang epekto ng kalungkutan dito."

Habang patuloy silang naglalakad, napansin ni Lino ang mga kaluluwang tila naglalakad nang walang direksyon. Ang mga ito'y may mga mata ngunit tila walang ilaw sa kalooban, parang mga katawan na naglalakad nang walang saysay o layunin. Sila ay parang mga estranghero sa sariling mundo, naliligaw sa isang lugar na hindi nila tunay na naiintindihan.

"Mga kaluluwang naligaw sa kawalan ng paniniwala," paliwanag ni Mang Isko, ang boses ay puno ng lungkot. "Sila ang mga taong tumalikod sa kanilang kultura, sa kanilang mga ugat at kasaysayan, para magpakasasa sa pansariling kapakinabangan. Nakalimutan nila ang sariling identidad para magpanggap, para masabing moderno at makasabay sa ibang kultura."

Napakunot ang noo ni Lino habang minamasdan ang mga nilalang na tila baga'y wala nang kakayahan pang makaramdam ng tunay na damdamin. Naalala niya ang mga taong minsang iniidolo ang banyagang kultura, ang mga naging alipin ng kolonyal na kaisipan. Sila ang mga nawalan ng pagkakakilanlan, at ngayon ay parang mga anino na lamang sa kanilang sariling bayan, hindi matukoy kung sino o saan sila tunay na kabilang.

"Mang Isko, paano nangyari ito sa kanila?" tanong ni Lino, puno ng awa at pagtataka. "Paano nila nagawang talikuran ang kanilang sariling bayan at mga ugat?"

"Minsan, Lino, sa hangaring mapabilang sa itinuturing nilang 'mas mataas' o 'mas makabago,' pinipili ng ilan na talikuran ang kanilang sariling pinagmulan," sagot ni Mang Isko. "At kapag tuluyan na silang nawala sa kanilang sarili, hindi na nila alam kung saan sila tunay na kabilang. Kaya ngayon, sila'y naglalakad dito sa walang hanggang pagkalito, na parang hinahanap ang sarili nilang anino."

Nakita ni Lino ang isang kaluluwang pilit na hawak ang isang bagay na parang larawan, ngunit sa tuwing titignan niya ito, agad itong naglalaho. Muli niyang kukunin ito, at muli itong mawawala. Ito ay paulit-ulit na nangyayari, na parang isang parusa sa kanya. Napagtanto ni Lino na ito ang bunga ng pagyakap sa huwad na pagkakakilanlan; ang kanilang tunay na sarili ay naglalaho tuwing sila'y lumalapit dito.

"Lino," dagdag ni Mang Isko, "ang mga kaluluwang ito ay sumuko sa ideya na ang kultura ng ibang lahi ay mas mainam kaysa sa kanilang sariling pagkakakilanlan. Tumanggi silang yakapin ang mga kaugaliang Pilipino, at ngayon, wala na silang matatagpuan kundi ang kawalang-katiyakan."

Napatingin si Lino sa paligid. Ang lahat ng kaluluwa ay naglalakad nang walang direksyon, tila ba naghahanap ng bagay na hindi nila makita. Ang kawalan ng kulay at kasiyahan sa lugar na ito ay mistulang sumasalamin sa kawalan ng kabuluhan sa mga taong hindi matanggap ang sarili nilang kasaysayan. Nakita ni Lino ang ilang kaluluwang tila umiiyak, ngunit wala ni isang patak ng luha ang lumalabas sa kanilang mga mata.

Sa katahimikan, nakaramdam si Lino ng matinding pangungulila para sa sariling bayan. Nais niyang maibalik ang kamalayan ng mga kaluluwang ito, nais niyang ipaalala sa kanila ang mga alamat at kasaysayan na kanilang kinalimutan. Ngunit alam niyang walang makakarinig sa kanya dito.

"Hindi ba talaga sila makakabalik, Mang Isko?" tanong ni Lino, na may kaunting pag-asa pa sa kanyang boses.

"May pag-asa pa, Lino," sagot ni Mang Isko na puno ng kabaitan at pag-unawa. "Ngunit kailangan nilang magbalik-loob, kailangan nilang muling yakapin ang kanilang tunay na pagkatao at kultura. Hangga't hindi nila kayang tanggapin ang kanilang pinagmulan, mananatili silang ligaw at walang direksyon dito."

Ang mga salita ni Mang Isko ay nagbigay kay Lino ng aral na baon niya habang patuloy silang naglalakbay. Napagtanto niyang hindi lamang ang yaman o kapangyarihan ang nakapagdudulot ng pagkawala ng kaluluwa ng tao kundi pati na rin ang pagtalikod sa sariling pagkakakilanlan. Ang mga taong pilit nagtatakwil ng kanilang kasaysayan at kultura ay nawawala sa landas ng tunay na kahulugan ng pagkatao.

Sa kanilang paglayo sa bilog na iyon, naramdaman ni Lino ang isang matinding pagpapasalamat para sa sariling bayan. Alam niyang sa pagyakap sa sariling kultura at kasaysayan, nagkakaroon ng lakas at tatag ang isang tao. Sa paglabas nila mula sa lugar na puno ng kawalan ng paniniwala, nadala ni Lino ang aral ng pagiging tapat sa sarili, na ang tunay na kalayaan ay makakamit lamang kapag niyakap mo ang iyong sariling pagkatao at pagkakakilanlan.

At sa kanilang patuloy na paglalakbay, isang mas mabigat ngunit mahalagang aral ang sumama kay Lino—ang kahalagahan ng pagtanaw sa pinagmulan, ang pagtanggap sa sariling kultura, at ang pagyakap sa tunay na pagkatao.