Impiyerno sa Ating Bayan

Kabanata 28

Pag-alam sa mga Sanhi ng Kawalan ng Paniniwala

Habang ipinagpapatuloy nina Lino at Mang Isko ang kanilang paglalakbay sa malalim na mga daanan ng Impyerno, narating nila ang isang pook na tila mas madilim kaysa sa mga naunang bilog. Isang kakaibang katahimikan ang bumalot sa paligid, at ang hangin ay mabigat, parang pinipigilan ang bawat paghinga. Sa kabila ng dilim, mababakas sa kanilang paligid ang mga kaluluwang tila naglalakad na walang sigla, ang kanilang mga mata'y walang ningning, at ang kanilang mga mukha'y walang ekspresyon.

"Lino," wika ni Mang Isko habang dahan-dahan silang naglalakad, "narito tayo sa bilog ng mga kaluluwang tumalikod sa kanilang sariling kultura at ipinagpalit ito sa dayuhang kaisipan. Ang kanilang pagkakakilanlan ay unti-unting nawala dahil sa kanilang kagustuhan na yakapin ang kolonyal na kaisipan, na siyang nagpahina sa kanilang pagmamahal sa sariling bayan."

Lumapit si Lino sa isa sa mga kaluluwa. Sa kanyang mata'y makikita ang pagsisisi, ngunit sa kabila nito, tila hindi pa rin niya kayang makalaya sa kanyang kinalalagyan. Siya ay nakatungo, hawak-hawak ang mga bagay na sumisimbolo sa mga paniniwalang kinuha niya mula sa mga banyagang impluwensya. Bagamat may bahid ng pagsisisi sa kanyang mga mata, tila hindi niya alam kung paano bumalik sa tunay niyang pagkatao.

"Mang Isko, bakit nila ipinagpalit ang sarili nilang kultura?" tanong ni Lino, puno ng habag at pagkabigla sa kanyang nasasaksihan.

"Ang ilang tao, Lino," paliwanag ni Mang Isko, "ay mabilis mabighani sa mga bagay na hindi sa kanila. Ang kinang ng banyagang kultura ay madalas mas matingkad kaysa sa sarili nating tradisyon at paniniwala. Ang iba'y natutong maliitin ang kanilang sariling pinagmulan dahil hindi nila nakita ang tunay na halaga ng sariling bayan at kultura."

Isang kaluluwang nakaupo sa sulok ang kanyang nilapitan. Hawak nito ang isang lumang kasulatan na naglalaman ng mga banyagang salita at simbolo. Pinipilit niyang basahin ito ngunit ang mga letra'y nagiging malabo sa kanyang paningin. Sa kanyang mukha ay mababakas ang matinding pagsisisi. Nang tanungin ni Lino ang kaluluwa, nagsalita ito ng paunti-unti, "Pinili kong yakapin ang isang kaisipang hindi akin... inisip kong ito ang magpapayaman sa akin, ngunit nawala ang aking sariling identidad."

"Hindi ba nila ito kayang baguhin?" tanong ni Lino kay Mang Isko, ang kanyang puso'y masakit sa kanyang nakikita.

"Sa Impyerno, Lino," tugon ni Mang Isko, "ang kanilang parusa ay ang kanilang sariling pagpili. Hindi sila basta makakawala dahil ang kanilang sarili ang tinalikuran nila. Sa bawat pagkakataon na kanilang itinanggi ang sariling bayan, ang kanilang kaluluwa'y lalo lamang nalulugmok sa kawalan."

Pinagmasdan ni Lino ang iba pang kaluluwang naglalakad nang patuloy na nawawala sa kanilang daan. Ang mga ito ay tila nagtatangkang maghanap ng isang bagay na hindi nila matukoy. Ang iba ay nagtatangkang bumalik ngunit ang kanilang landas ay parang tinutulak sila papalayo, palayo sa kanilang mga pinagmulan.

Ipinakita ni Mang Isko kay Lino ang isang pader kung saan may mga larawan ng mga bayaning Pilipino, mga alaala ng kanilang mga sakripisyo at pagmamahal sa bayan. Ngunit sa halip na tingnan ang mga ito nang may respeto at paghanga, ang ilang mga kaluluwa ay tumatalikod at patuloy na hinahanap ang mga bagay na hindi Pilipino. Ang kanilang mga paningin ay nakatuon sa mga makikinang na larawan ng dayuhan, mga imahe ng kaluwalhatian na hindi sa kanila.

"Ang mga kaluluwang ito," sabi ni Mang Isko, "ay hindi na pinili ang sarili nilang mga bayani. Ang pagmamahal sa sariling bayan ay kanilang itinapon sa mga bagay na banyaga. Ang kanilang mga puso'y naging malamig sa sariling kultura, at sa halip ay ipinagpalit nila ito sa mga kasinungalingang ipinataw ng mga dayuhan."

Naramdaman ni Lino ang bigat ng aral na ipinapaliwanag ni Mang Isko. Napagtanto niya kung gaano kahalaga ang pagmamahal sa sariling kultura at paniniwala. Kung walang pagmamahal sa sariling bayan, mawawala rin ang pagkakakilanlan, at ang sariling kaluluwa ay mabubulok sa pagkakalimot sa kanyang pinagmulan.

"Lino," pagpapatuloy ni Mang Isko, "ang bawat Pilipino ay may responsibilidad na mahalin ang sariling bayan. Ang pagmamahal sa sariling kultura ang nag-uugat sa atin. Kung pipiliin nating yakapin ang mga bagay na hindi atin at talikuran ang ating mga ugat, parang pinutol na rin natin ang ugnayan natin sa ating mga ninuno at sa ating kinabukasan."

Huminga nang malalim si Lino, at tinitigan ang bawat kaluluwang nagdurusa sa kanilang pagkakawalay sa kanilang sariling pagkatao. Nakikita niya ngayon kung paano ang mga kolonyal na kaisipan ay maaring maging tulad ng isang lason na unti-unting sumisira sa isang tao, hanggang tuluyan itong mawala sa sarili at maging estranghero sa sariling bayan.

"Ang pinakamalaking aral na maaari mong dalhin mula rito, Lino," dagdag ni Mang Isko, "ay ang pagyakap sa sariling pagkatao at paniniwala. Huwag mong kalimutang ang iyong mga ugat ay matatagpuan sa bayang sinilangan mo. Mahalagang mahalin mo ang iyong bansa, dahil ito ang nagbibigay sa iyo ng tunay na pagkakakilanlan."

Dahan-dahang tumalikod si Lino, dala ang matinding aral na ito. Batid niyang sa kanyang paglabas mula sa bilog na ito, ay mas malalim ang kanyang pag-unawa sa halaga ng pagmamahal sa sariling bayan at kultura. Ang mga kaluluwang kanyang nakita ay nagsisilbing paalala ng mga maaaring mangyari kung ang isang tao ay tuluyang tatalikod sa kanyang pinagmulan.

Sa paglalim ng kanilang paglalakbay sa Impyerno, nadagdagan ng isa pang mahalagang aral ang kanyang puso—na ang kawalan ng paniniwala sa sariling kultura at bayan ay isa sa pinakamalaking pagkakamaling maaaring magdulot ng habambuhay na pagdurusa sa isang kaluluwa.