Impiyerno sa Ating Bayan

Kabanata 18

Pagpasok sa Bilog ng Katiwalian

Habang patuloy ang paglalakbay nina Lino at Mang Isko sa mas madilim at mas masalimuot na bahagi ng impiyerno, isang bagong tanawin ang bumungad sa kanila—isang lugar na tila kayang lumikha ng ilusyon ng kayamanan at kapangyarihan, ngunit may halong takot at kawalang pag-asa. Ang paligid ay mukhang isang palasyo—malalawak na silid, mga dingding na kumikislap sa kinang ng ginto, mga palamuti at alahas na nakakalat na animo'y walang katapusang yaman ang naroon. Subalit, sa bawat paglalakad nila, napapansin nilang ang kasaganaan dito ay isa lamang panlabas na anyo, walang buhay, at puno ng kasinungalingan.

Dito, nakita ni Lino ang mga lider at opisyal na nakasuot ng magagarbong kasuotan, ngunit sa kabila ng kanilang anyo ay kitang-kita sa kanilang mga mukha ang kalungkutan at kawalang-kasiyahan. Isa-isa silang nag-aagawan sa mga bagay na nasa kanilang paligid—mga gintong baso, mga mamahaling hiyas, at mga sandok na gawa sa pilak—pero ang mga ito ay tila naglalaho sa kanilang mga kamay sa bawat paghawak, parang buhangin na kumakawala sa bawat dampi ng kanilang mga palad.

Hindi makapaniwala si Lino sa kanyang nakikita. "Mang Isko," sambit niya, "ano itong mga taong ito? Parang wala silang magawa kundi habulin ang mga bagay na hindi nila makuha nang tuluyan. Bakit parang ganoon ang kanilang parusa?"

Huminga nang malalim si Mang Isko bago sumagot. "Lino, ang mga taong nakikita mo ngayon ay mga kaluluwang nagpasyang isakripisyo ang kapakanan ng kanilang nasasakupan kapalit ng pansariling kapakinabangan. Sila ang mga naging biktima ng katiwalian—mga lider at opisyal na inalipin ng sariling kasakiman. Ang palasyo na kanilang ginagalawan ay punong-puno ng kayamanang kanilang pinaglalaban, ngunit hindi nila kailanman makakamtan ito ng buo. Ang mga bagay na sinusubukan nilang hawakan ay patuloy na maglalaho sa kanilang mga kamay, simbolo ng kanilang pagkagahaman at ang kawalang-saysay ng kanilang mga ginawa."

Napatingin si Lino sa paligid at napansin ang bawat kaluluwang desperado—mga taong dating may kapangyarihan, mga lider na minsang tiningala, ngunit ngayo'y walang magawa kundi ang umiyak at magmakaawa. Ang iba sa kanila ay parang naglalaban-laban pa, nagkikiskisan ang mga kamay upang masigurong makukuha nila ang mga nawawalang kayamanan, ngunit tila walang saysay ang kanilang pagsisikap.

May isang opisyal na palapit-lapit sa gintong mesa na puno ng mga alahas at pagkain. Nang lapitan niya ito at akmang kukunin ang isang piraso ng pagkain, bigla itong naglaho sa kanyang kamay at napalitan ng maruming putik. Binalot ng pagkabigo ang kanyang mukha habang muli niyang inulit ang proseso, paulit-ulit, ngunit sa bawat pagkakataon, pareho ang nangyayari—ang inaasam na kayamanan ay nauuwi sa wala, tila isang mahika ng parusa na nagtatanggal ng kasiyahan mula sa kanilang mga kamay.

Habang pinagmamasdan ni Lino ang nangyayari, hindi niya maiwasang maisip ang mga lider sa kanilang bayan na minsang nagpasasa sa yaman ng bayan, mga pinunong piniling payamanin ang sarili kaysa pagsilbihan ang mas nakararami. "Ganito pala ang parusa para sa mga namuhay sa katiwalian," wika niya sa mababang tinig. "Ano bang nararamdaman ng mga taong ito habang patuloy nilang pinagsisisihan ang kanilang mga kasalanan?"

"Hindi mo mararamdaman ang bigat ng kanilang parusa hanggang ikaw mismo ang makaranas ng ganitong kawalang-pakundangan at panlilinlang sa iyong bayan," sagot ni Mang Isko, habang pinagmamasdan din ang mga kawawang kaluluwa. "Ang kanilang kasakiman ang nagbulag sa kanila, at ngayon, sila mismo ang nagiging biktima ng sarili nilang mga pagkakamali. Ang yaman na hindi nila nakuha nang marangal ay ngayon nagiging sanhi ng kanilang pagdurusa, sapagkat hindi nila kayang hawakan ito nang matagal. Para silang mga alipin ng sariling kasakiman, na walang pag-asang makalaya."

"Hindi ba't ang yaman at kapangyarihan ay mga bagay lamang na pansamantalang nagpapaligaya?" tanong ni Lino, naguguluhan sa nakikita. "Bakit kaya't hindi nila makontento ang kanilang mga sarili sa kung anong meron sila, at kailangan pang ipagdamot sa iba ang mga biyaya ng bayan?"

"Lino," sagot ni Mang Isko, "ang yaman at kapangyarihan ay nagiging kasangkapan ng kasakiman kung hindi ito ginamit ng marangal. Sila'y natuto ng masamang paraan, sinaniban ng pagnanasa para sa pansariling kapakinabangan, at walang pakialam sa kapakanan ng iba. At ngayon, ito ang kanilang kaparusahan—ang magdusa sa kawalang-kasiyahan, kahit pa napaliligiran sila ng kayamanang inaasam nila noon."

Nakaramdam si Lino ng bigat sa kanyang dibdib habang tahimik na pinagmamasdan ang mga kaluluwang namumuhay sa katiwalian. Alam niya sa kanyang puso na ang bawat ari-arian o posisyon sa lipunan ay dapat ginagamit para sa ikabubuti ng nakararami, hindi lamang para sa sariling interes. Napagtanto niya na ang isang lipunan ay magiging makatao lamang kung ang bawat isa, lalo na ang mga lider, ay marunong magbigay at magmalasakit sa iba.

Habang naglalakad palayo sa bilog na iyon, ibinulong ni Lino sa sarili ang isang pangako—ang hindi kailanman pababayaan ang tamang pamamahala at ang paggalang sa tiwala ng kanyang kapwa. Tulad ng mga lider na nawala sa kanilang landas dahil sa katiwalian, batid ni Lino na may mga pagkakataong maaakit siya ng kapangyarihan, ngunit ipinangako niya sa sarili na hindi siya magiging alipin ng yaman o posisyon. Ang gabay na ito, ang aral ng katiwalian, ang magiging tagapagtanggol niya laban sa tukso ng kasakiman at magiging daan tungo sa isang mas makatarungang pamumuhay.

Sa kanyang puso, bitbit niya ang aral na nakuha mula sa palasyo ng katiwalian: ang tunay na yaman ay hindi nasusukat sa kung anong hawak ng isang tao kundi sa kung paano niya ito ginamit para sa kabutihan ng lahat.