Impiyerno sa Ating Bayan

Kabanata 56

Simula ng Pagbabalik-loob

Sa pag-usad ni Lino patungo sa huling bahagi ng kanyang paglalakbay, isang malalim na katahimikan ang bumalot sa paligid. Ang madilim at malamig na daang kanyang tinahak ay nagsimulang magliwanag, tila nagbabadya ng isang bagong pag-asa. Ang mga tunog ng paghikbi at mahihinang panalangin mula sa mga kaluluwang nasa paligid ay naging isang mapayapang musika sa kanyang pandinig.

Habang siya ay naglalakad, napansin niya ang kakaibang pagbabago sa mga kaluluwang kanyang nadadaanan. Hindi na sila tulad ng mga kaluluwang kanyang nakita sa mga naunang bahagi ng kanyang paglalakbay—mga kaluluwang walang malasakit o mga nawala sa kawalang-kasiguruhan. Ang mga kaluluwang narito ay tila napapalibutan ng pagninilay at malalim na pag-iisip. Nakayuko ang kanilang mga ulo, nakatiklop ang mga kamay sa kanilang mga dibdib, at ang kanilang mga mata ay punong-puno ng pagsisisi at pagninilay-nilay. Naroon ang pakiramdam ng pagtanggap sa kanilang nagawang pagkakamali, ngunit higit sa lahat, naroon ang pagnanais na muling makabalik sa tamang landas.

Isa-isang lumapit si Lino sa ilan sa kanila, marahang nakikinig sa kanilang mga hinaing at pagsusumamo. "Patawarin niyo kami, sa aming mga naging pagkukulang at mga kasalanan," ang isa ay humihikbi habang nakayuko sa lupa. "Hindi namin nakita ang halaga ng pagmamalasakit at ng pagkakaisa. Napabayaan namin ang aming bayan, at ngayon, narito kami, pilit na bumabangon mula sa aming pagkakamali."

Si Lino ay tahimik na nagmasid at nakinig. Sa kanyang puso, naramdaman niya ang lalim ng kanilang pinagdaraanan. Noon lamang niya lubos na naintindihan ang bigat ng pagsisisi ng mga kaluluwang nagsisisi. Saksi siya ngayon sa isang pagnanais na magbalik-loob, hindi lamang sa Diyos, kundi sa kanilang sariling bayan at komunidad. Napaisip siya kung posible rin ba para sa kanya ang magbago—kung kaya rin ba niyang magbalik-loob at magbago.

Habang nagpatuloy sa paglalakad, napuno si Lino ng pagninilay. Naiisip niya ang kanyang sariling mga kasalanan at mga pagkukulang, lalo na sa kanyang kawalan ng malasakit noon sa bayan at mga kapwa. Minsan, napuno rin siya ng galit, poot, at takot na naging dahilan ng kanyang paglayo sa bayan at mga tao sa paligid niya. Ngunit ang bawat hakbang patungo sa liwanag na ito ay tila ba naglalapit sa kanya sa isang mas malalim na pag-unawa sa kanyang sarili at sa kanyang mga pagkukulang.

Tumigil siya sa isang malaking puno na tila bumabalot sa kanya ng kapayapaan at katahimikan. Nagdasal siya, marahang tinanggap sa sarili na may mga nagawa siyang hindi tama, mga pagkakataong iniwasan niya ang responsibilidad, at mga oras na piniling manahimik kahit alam niyang may magagawa siya para sa bayan. Huminga siya nang malalim at ipinikit ang kanyang mga mata, nagmumuni-muni kung paano niya maisasaayos ang lahat ng ito kapag nakabalik na siya.

Pagmulat ng kanyang mga mata, nakita niya si Mang Isko, tahimik na nakamasid sa kanya mula sa malayo. Ang matanda ay tila ba isang gabay na nag-aantay sa kanya upang matapos ang kanyang pagninilay. Lumapit siya rito at tumango si Mang Isko, na para bang sinasabi sa kanya na nasa tamang landas siya. "Lino," wika ni Mang Isko, "ang pagbabalik-loob ay hindi laging tungkol sa pagtutuwid ng nakaraan. Kadalasan, ito'y tungkol sa pagtanggap sa sarili, at ang pagsisimula ng bagong landas, isang landas na may malasakit sa bayan at sa kapwa."

Ang mga salitang iyon ay tumimo sa puso ni Lino. Napagtanto niyang hindi pa huli ang lahat. Ang kanyang paglalakbay ay hindi lamang tungkol sa kanyang mga natutunan mula sa mga kaluluwang kanyang nakasalamuha, kundi isang paglalakbay upang kilalanin ang sarili at ang kanyang pananagutan bilang isang mamamayan.

Sa huling bahagi ng kabanatang ito, nagpatuloy si Lino at Mang Isko sa kanilang paglalakbay, ngunit ngayon ay mas matatag na si Lino. Bitbit niya ang pag-asa at ang pangako sa sariling ipagpapatuloy ang kanyang pagbabago. Ang lugar ng mga kaluluwang nagsisisi ay naging isang mahalagang paalala sa kanya—isang paalala na ang bawat isa ay may pagkakataong magbalik-loob at muling yakapin ang bayan.

Nagpatuloy sila sa kanilang paglalakbay patungo sa susunod na yugto, dala ang aral na sa bawat hakbang ng pagsisisi at pagninilay ay may pag-asa ng pagbabago.