Impiyerno sa Ating Bayan

Kabanata 21

 Ang Aral ng Katiwalian

Matapos ang kanilang masakit na pagtigil sa bilog ng mga mapanlinlang, muling tinahak nina Lino at Mang Isko ang makipot at madilim na daan patungo sa susunod na bahagi ng kanilang paglalakbay. Bagaman malayo na sila sa mga kaluluwang nagdurusa sa walang-hanggang pagkapagod at paghangad sa kayamanang hindi nila mahawakan, ang bigat ng mga imahe ay nananatili sa isipan ni Lino.

Nakapuno ng pananabik at lungkot ang puso ni Lino habang inaalala ang mga natutunan mula sa mga kaluluwang kanyang nakita—mga kaluluwang minsan ay makapangyarihan ngunit ngayo'y inalipin ng sariling kasakiman. Hindi niya maiwasang magtanong, "Bakit ang mga tao, lalo na ang mga nasa posisyon, ay nagpapadala sa tukso ng yaman at kapangyarihan, kahit alam nilang may mga masamang epekto ito sa lipunan?"

"Lino," tugon ni Mang Isko habang nakatingin sa malayo, "ang mga taong iyon ay nakakalimot sa tunay na layunin ng kanilang tungkulin. Ang posisyon at kapangyarihan ay isang responsibilidad, hindi isang pagkakataon upang magpakasasa. Ngunit sa pagdaan ng panahon, marami ang nagbabago; ang kagustuhang makatulong ay natatabunan ng pagnanasa sa kayamanang kanilang iniisip na magdadala sa kanila ng kasiyahan."

Lumapit si Mang Isko kay Lino at mahigpit itong tiningnan, "Alam mo, Lino, ang bawat anyo ng katiwalian ay may kaakibat na bunga. Hindi lamang ito tumatama sa kanilang sarili kundi pati sa buong bayan. Ang mga taong dapat sanang nakikinabang sa kayamanan ng bansa ay nawawalan dahil sa mga mapanlamang na lider."

Habang naglalakad sila, pinaliwanag ni Mang Isko ang masalimuot na epekto ng katiwalian sa bawat aspeto ng lipunan. Sa bawat sentimong ninanakaw, may mga batang nawawalan ng pagkakataong makapag-aral, may mga pasyenteng hindi nagagamot sa ospital, at may mga mamamayang patuloy na naghihirap sa kabila ng kayamanang nakalaan sana sa kanila.

"Sa mga maling gawi ng mga ganid na lider," sabi ni Mang Isko, "ang bayan ay lumulubog sa utang at kahirapan. Ang kasakiman nila ang dahilan kung bakit patuloy na nagiging bulok ang sistema, at ang mga inosente ang nagdurusa."

Napatingin si Lino sa kanyang gabay, napagtanto ang lalim ng epekto ng mga nakikita niya. "Iyon pala ang dahilan kung bakit ang mga taong iyon ay nagdurusa sa impiyerno," sambit ni Lino. "Ang kanilang kasakiman ay hindi lamang nakasakit sa kanila kundi pati sa mga taong umaasa sa kanila. Hindi lang pala sariling kaluluwa ang nawasak nila, kundi pati na rin ang bayan na kanilang pinagsilbihan."

Pinagtibay ng mga salita ni Mang Isko ang kanyang diwa, na animo'y binibigyan siya ng mas mabigat na responsibilidad sa pagbalik sa lupa. Nauunawaan niya ngayon na ang bawat kilos at desisyon ng mga nasa posisyon ay may kaakibat na epekto sa mas malawak na lipunan. Sa bawat katiwalian, bawat pagkamkam ng yaman, at bawat pandaraya, ang kinabukasan ng bayan ay nalulugmok sa kadiliman.

"Lino," sabi ni Mang Isko, "ang yamang materyal at kapangyarihan ay pansamantala lamang. Kapag sila'y ginamit sa pansariling kapakinabangan, ang mga ito ay nagiging sanhi ng kawalang-pag-asa at kasiraan. Ngunit kung ito ay gagamitin sa kabutihan, sila'y magiging daan para sa pag-unlad at katuparan ng bawat mamamayan."

Napansin ni Lino ang lalim ng mensahe ni Mang Isko. Ang yaman at kapangyarihan ay parang apoy—kung gagamitin nang wasto, nagbibigay ito ng init at liwanag; ngunit kung gagamitin sa maling paraan, nagdudulot ito ng pagkapaso at pagkasira. Tumagos ang aral na ito sa kanyang puso, isang paalala na magtatagal sa kanyang diwa kahit matapos ang kanilang paglalakbay.

Sa pagpapatuloy nila sa daan, binalikan ni Lino ang lahat ng kanyang natutunan sa impiyerno. Para bang nakatanggap siya ng gabay hindi lamang para sa kanyang sarili kundi para sa kanyang bayan. Handa siyang ipagpatuloy ang laban para sa katotohanan at katarungan sa kanyang pagbabalik. Dahil sa mga aral ng katiwalian na kanyang nasaksihan, buo ang kanyang pasya na hindi niya hahayaan ang sarili na mahulog sa bitag ng kasakiman at pandaraya.

"Maraming salamat, Mang Isko," wika ni Lino, puno ng pasasalamat. "Sa inyong mga gabay, natutunan ko kung ano ang tunay na kahulugan ng pagiging tapat sa bayan. Hindi lamang ito tungkulin kundi isang karangalang dapat ipaglaban."

Tumango si Mang Isko at ngumiti, alam niyang si Lino ay nakatanggap ng mga aral na higit pa sa inaasahan. Sa kabila ng kanilang masalimuot na paglalakbay, ang bawat aral ay nagsilbing gabay para kay Lino sa pagtahak ng tamang landas, isang landas ng pagiging tapat at makatarungan.

Muli nilang tinahak ang daan, mas matibay, mas may paninindigan. Sa puso ni Lino, buo ang kanyang pasya—gagawin niya ang lahat ng makakaya upang itama ang sistema, upang hindi na maulit ang kasakiman at pandaraya na kanyang nasaksihan. Sa kanyang isipan, may pag-asa pa, hangga't may mga taong handang magsakripisyo para sa ikabubuti ng bayan.