Impiyerno sa Ating Bayan

Kabanata 8

Pighati ng mga Walang Ambag

Habang nagpapatuloy sina Lino at Mang Isko sa kanilang paglalakbay sa impiyerno ng bayan, napansin ni Lino ang kakaibang katahimikan na bumalot sa paligid. Ang mga puno ay tila nagmamasid lamang, at ang mga hangin ay malamig at walang buhay. Sa kabila ng kanilang patuloy na paglalakad, halos wala silang naririnig kundi ang sariling yabag ng kanilang mga paa.

Bigla, sa gilid ng kanilang daraanan, lumitaw ang mga anyo ng mga tao. Sa unang tingin, nagmistulang normal ang mga kaluluwang ito—may mga mukhang puno ng ekspresyon, ang iba ay nakataas ang mga kamay na tila may gustong sabihin. Ngunit napansin ni Lino ang kakaiba sa kanilang pagkilos: kahit anong pilit nilang ibuka ang kanilang mga bibig, walang tunog na lumalabas. Wari'y sinisigaw nila ang kanilang mga hinaing, subalit tanging katahimikan ang bumabalot sa kanila.

Lumapit si Lino sa isang kaluluwa—isang matandang babae na may mga matang puno ng lungkot. Sa kanyang pagtitig, naramdaman niya ang bigat ng damdaming nais nitong ipahayag. Subalit kahit gaano katindi ang ekspresyon ng kanyang mukha, hindi ito makapagsalita.

"Bakit sila ganyan, Mang Isko?" tanong ni Lino, habang pilit na iniintindi ang kanilang kalagayan.

Nag-isip saglit si Mang Isko bago sumagot. "Ang mga kaluluwang nakikita mo ngayon ay mga taong sa kanilang buhay ay walang ginawang makabuluhan para sa kanilang kapwa. Mga taong may talento at kakayahan, ngunit piniling hindi magbahagi. Marami sa kanila ang nagkulang sa pagtulong sa bayan, sa mga kaibigan, sa pamilya. Sa pagnanais nilang manatiling abala para lamang sa sarili, nakalimutan nilang may responsibilidad din silang iambag ang kanilang talino, oras, at lakas para sa ikabubuti ng lipunan."

Sa bawat hakbang ni Lino, tumambad sa kanya ang iba't ibang kaluluwa na lahat ay may mga mukhang puno ng pighati. Ang ilan ay tila galit, ang iba'y nagmamakaawa, subalit walang tunog ang umaalingawngaw mula sa kanila. Nakaramdam si Lino ng kirot sa kanyang dibdib habang iniisip ang mga kasalanang ito—ang pagiging walang pakialam, ang hindi pagtulong, at ang pagpili ng katahimikan sa gitna ng mga pagkakataon para makatulong.

"Lino," pagpapatuloy ni Mang Isko, "ang mga kaluluwang ito ay hindi pinarusahan dahil wala silang kakayahan. Ang parusa nila ay dahil pinili nilang hindi gamitin ang kanilang kakayahan para sa kabutihan ng iba. Ang katahimikan at pag-iisa na kanilang nararanasan ngayon ay simbolo ng kanilang sariling desisyong maging walang malasakit."

Nagpatuloy ang kanilang paglalakad at nakatagpo pa sila ng maraming kaluluwa na pare-parehong tahimik ngunit puno ng pighati. Sa bawat isa, napansin ni Lino na ang ekspresyon ng kaluluwa ay puno ng panghihinayang. May mga kabataang kaluluwa na tila baga'y puno ng enerhiya ngunit nakatali ang kanilang mga kamay, hindi makakilos. May mga nakakatandang kaluluwa na may mga matang walang kislap, mga labi'y nakatikom sa kawalang-saysay.

"Paano kaya nila hinayaan na mauwi sila sa ganito?" mahina niyang bulong kay Mang Isko, puno ng awa at takot sa iniisip na baka may bahagi rin siya sa ganitong pagkakasala.

"Lahat tayo, Lino, ay may pagkakataong magbahagi at tumulong. Ngunit ang pagkakataong iyon ay hindi parating nariyan. Kapag pinabayaan natin ang ating mga kakayahan na hindi magamit sa tama, ang ating mga talento ay nagiging inutil—walang silbi. At ang parusa ng kanilang katahimikan dito sa impiyernong ito ay para maramdaman nilang ang bawat segundong hindi nila ginamit para sa iba ay isang segundo ng pagkawala ng kanilang sariling boses, kanilang sariling halaga," tugon ni Mang Isko na may bigat sa boses.

Napatingin si Lino sa paligid. Isang hindi niya mapigilang tanong ang sumagi sa kanyang isip: "May pagkakataon pa kaya ang mga kaluluwang ito na marinig, Mang Isko? Maaari pa ba silang magkaroon ng boses?"

Ngumiti si Mang Isko, bagaman may bakas ng lungkot sa kanyang mga mata. "Hindi na, Lino. Sa oras na tinanggap nila ang katahimikan sa buhay nila, isinumpa na rin nilang hindi sila kailanman maririnig. At dito, ang kanilang pighati ay paulit-ulit na nararanasan—ang pighati ng pagtalikod sa kanilang responsibilidad bilang Pilipino, bilang tao."

Nang lumakad muli sila ni Mang Isko palayo sa mga kaluluwang ito, ramdam ni Lino ang bigat ng bawat hakbang. Ang pighating nakita niya ay hindi na niya makakalimutan. Ang kanyang puso ay nagpaalala ng mga pagkakataong siya man ay nagdalawang-isip tumulong, mga pagkakataong sinarili niya ang sariling tagumpay.

Habang lalong lumalayo ang katahimikan ng mga kaluluwa sa kanilang likuran, isang bagay ang malinaw sa kanyang isipan: kailangang magpatuloy siya sa paglalakbay at matuto pa. Kailangang maging handa siya sa susunod na bilog ng impiyerno, sa bawat kasalanang nagbubukas sa kanya ng mas malalim na pag-unawa sa tunay na kahulugan ng pagiging isang Pilipino—isang responsibilidad na hindi dapat itakwil.