Impiyerno sa Ating Bayan

Kabanata 53

Pagmuni-muni sa Kasalanan ng Kawalang-malasakit

Sa patuloy na paglalakbay nina Lino at Mang Isko, sumapit sila sa pinakamasalimuot na bahagi ng kanilang paglalakbay—isang lugar na tila puno ng kawalang-pag-asa at kabiguan. Kahit sa kanyang mga hakbang, nararamdaman ni Lino ang bigat ng kalungkutan na bumabalot sa paligid. Nasa harapan niya ang mga kaluluwang natutulog, tila ba tuluyan nang nawalan ng kamalayan sa kanilang paligid, sa bayan na minsan nilang tinawag na tahanan.

Bilang pagsubok, lumapit si Lino sa isang kaluluwa—isang babaeng nasa mga huling taon ng kanyang buhay. Ang kanyang mukha ay walang bahid ng saya o pag-asa, ngunit may bakas ng pagdurusa. Sinubukan ni Lino na iabot ang kanyang kamay, umaasang magising ang babae at magkaroon ng reaksyon, ngunit tila wala itong nararamdaman.

"Gising ka na, alalahanin mo ang iyong pinagmulan," mahina ngunit puno ng pag-asang sambit ni Lino.

Sa kabila ng kanyang pagsisikap, walang nangyari; nanatiling nakayuko ang babae, tulad ng iba pang mga kaluluwa sa paligid. Sa bawat isa na kanyang lapitan, natutunan ni Lino ang hirap ng pagpapagising sa mga taong tuluyan nang nawalan ng malasakit. Ang bawat mukha ng kaluluwa sa lugar na ito ay may kwento—mga kwento ng mga taong piniling tumalikod sa kanilang responsibilidad sa lipunan, sa kanilang bayan, at sa kanilang mga kapwa Pilipino.

"Lino," wika ni Mang Isko, na tila nababasa ang kanyang mga iniisip, "hindi madaling ipakita sa isang tao ang halaga ng malasakit, lalo na kung matagal na nilang isinantabi ang pagmamalasakit sa bayan. Ang kawalang-malasakit ay parang matinding sakit na lumalamon sa kanilang pagkatao. Sa tuwing pipiliin nilang magbulag-bulagan, mas lumalalim ang sugat na naiiwan sa ating lipunan."

Nag-isip si Lino sa narinig, sinasariwa ang mga karanasang kanyang naranasan sa paglalakbay. Napagtanto niya na ang kawalang-pakialam ay hindi lamang kasalanan sa sarili kundi isang malaking pagtalikod sa bayan at sa mga kapwa Pilipino. Habang tinitingnan ang mga kaluluwang nakalublob sa kawalang-malasakit, naramdaman niya ang bigat ng kanilang kapabayaan—na bawat isa sa kanila ay bahagi ng isang masalimuot na kasaysayan ng bayan na tuluyang nagdurusa dahil sa kanilang walang pakialam na mga puso.

Habang nagpapatuloy sila, inalala ni Lino ang mga hamon sa kanilang mundo: ang mga batang hindi nakakapag-aral, ang mga pamilyang nangangailangan, at ang mga suliraning panlipunan na nararanasan ng bawat isa. Napagtanto niya ang lalim ng epekto ng kawalang-pakialam sa lipunan. Naisip niya ang kanyang sariling mga kakilala na minsang sinubukang buksan ang isipan ng iba ngunit nahirapan dahil sa pagkamanhid ng kanilang kapwa.

"Mang Isko," wika ni Lino, "hindi ba't tungkulin ng bawat isa sa atin ang magmalasakit? Sa bawat sandaling pinipili nating magbulag-bulagan, tayo mismo ang nagpapahina sa ating bayan."

"Tama ka, Lino," sagot ni Mang Isko, may halong lungkot ang kanyang tinig. "Ang kawalang-malasakit ay isang uri ng kasalanan na parang walang katapusan. Isipin mo na lang ang mga bata na lumaking walang magulang na handang magsakripisyo para sa kinabukasan nila, ang mga pamilya na naiwan sa hirap dahil walang taong nagmalasakit na tumulong. Bawat pagkakataong hindi tayo kumikilos, isa itong sugat na patuloy na bumabaon sa ating bayan."

Tumahimik si Lino, pinakikiramdaman ang bigat ng mga sinabi ni Mang Isko. Naisip niya ang mga pagkakataon sa kanyang sariling buhay kung saan pinili niyang manahimik sa harap ng mga isyung panlipunan. Habang inalala ang mga iyon, naramdaman niya ang pangangailangan ng pagbabago sa kanyang sarili. Batid niyang hindi niya kayang ipagpatuloy ang ganitong klaseng buhay—kailangan niyang magising at tumulong sa bayan.

"Paano natin mababago ang ganitong sitwasyon, Mang Isko?" tanong ni Lino, puno ng pag-asa ngunit may halong pag-aalinlangan.

"Lino, ang pagbabago ay nagsisimula sa ating sariling pagkilos," sagot ni Mang Isko. "Hindi natin kailangang maghintay ng rebolusyon o malaking pagbabago. Sa bawat simpleng malasakit na ipinapakita natin sa kapwa, sa bawat maliit na sakripisyong ginagawa natin para sa bayan, doon nagsisimula ang tunay na pagbabago. Ang kawalang-malasakit ay mawawala lamang kung pipiliin ng bawat isa sa atin na maging bahagi ng solusyon."

Sa bawat hakbang na kanilang tinahak, lalong tumitibay ang paniniwala ni Lino sa mga salitang kanyang narinig. Alam niyang hindi madali ang maging isang taong may malasakit sa gitna ng mga taong walang pakialam, ngunit ito ang kanyang magiging misyon. Pinangako niya sa kanyang sarili na sa kanyang pagbabalik, mas magsisikap siyang maging instrumento ng pagbabago, hindi lamang para sa kanyang sarili kundi para rin sa kanyang bayan.

Bago sila lumisan sa bilog na ito, huling sinulyapan ni Lino ang mga kaluluwang natutulog sa kawalang-pakialam. Bagaman alam niyang hindi na niya sila magigising, batid niya na ang kanilang mga kwento ay nagsilbing babala at paalala sa kanya—ang paalala na ang bawat Pilipino ay may responsibilidad na alagaan ang kanilang bayan, maging sa pinakamaliit na paraan.

Ang paglalakbay na ito ay nagbigay kay Lino ng mas malalim na pag-unawa sa kasalanan ng kawalang-malasakit at ang epekto nito sa lipunan. Handa na siyang magpatuloy, dala ang aral na natutunan mula sa bilog ng kawalang-pakialam. Alam niyang hindi magiging madali ang landas na tatahakin, ngunit sa kanyang puso ay may bagong sigla at masidhing layunin na magbigay ng malasakit sa kanyang bayan.

Sa kanilang pag-alis, naramdaman ni Lino ang liwanag ng pag-asa na unti-unting bumabalot sa kanya.