Ελληνική Μυθολογία

Τα κυριότερα ιερά της Ήρας

Στο Άργος, μια από τις τρεις αγαπημένες πόλεις της Ήρας, γίνονταν οι πιο ξακουστές γιορτές προς τιμή της θεάς. Τις είχε θεσπίσει ο Λυγκέας, γαμπρός του Δαναού, με τις ακόλουθες περιστάσεις. Όταν ο Λυγκέας πληροφορήθηκε από το γιο του Άβαντα το θάνατο του πεθερού του, χάρηκε τόσο πολύ, που θέλησε να ανταμείψει τον αγγελιαφόρο για την καλή είδηση. Του χάρισε λοιπόν μια ασπίδα, που ο Δαναός είχε αφιερώσει στην Ήρα και ίδρυσε τους αγώνες προς τιμήν της θεάς. Πρώτα γίνονταν θυσίες ταύρων από μια ιέρεια, που πήγαινε στο ναό πάνω σε ένα άρμα ζεμένο με άσπρα βόδια και ύστερα λιτανείες και αγώνες. Το περιφημότερο από τα αγωνίσματα ήταν η ιπποδρομία της ασπίδας. Οι αναβάτες, καλπάζοντας με τη μεγαλύτερη ταχύτητα έπρεπε να καρφώσουν το ακόντιο τους σε μια ασπίδα δεμένη σ' ένα δόρυ μπηγμένο στη γη. Σ' αυτό το αγώνισμα, το έπαθλο ήταν ένα στεφάνι από μυρτιά και μια ασπίδα. Το Ηραίο στο Άργος, ήταν ένας από τους αρχαιότερους ναούς στην Ελλάδα. Σύμφωνα με μια παράδοση που αναφέρει ο Παυσανίας, η Ήρα και ο αδερφός της Ποσειδών είχαν φιλονικήσει για την κατοχή της Αργολίδας. Ένα δικαστήριο που είχε αποτελεστεί από τον Φορωνέα, τον Κηφισό και τον Ίναχο, αποφάνθηκε υπέρ της Ήρας.
Ο Φορωνέας είχε χτίσει τον πρώτο ναό από τους αφιερωμένους στην Ήρα. Μέσα σ' αυτόν το ναό υπήρχαν πολυάριθμα αγάλματα που μερικά ήταν αρχαιότατα, από την εποχή που η γλυπτική ήταν ακόμα στα πρώτα της ψηλαφήματα. Ήταν πριν απ' όλα μια πέτρινη στήλη, που τις γιορτάσιμες μέρες τη στόλιζαν με κορδέλες και κρόσια και ύστερα πολλά ξόανα, το ένα από ξύλο άγριας αχλαδιάς. Κοντά σ' αυτά τα αρχαϊκά μνημεία, το Ηραίο του Άργους είχε το ωραιότερο απ' όλα τα αγάλματα της Ήρας, ξακουστό όσο και το άγαλμα του Δία στην Ολυμπία, το έργο του Φειδία. Προερχόταν από τη σμίλη του Πολυκλείτου. <<Η Θεά>>, λέει ο Παυσανίας, <<κάθεται πάνω σε ένα χρυσελεφάντινο θρόνο. Στο διάδημα της παρασταίνονται οι Χάριτες και οι Ώρες. Στο ένα χέρι της κρατάει το σκήπτρο και στο άλλο το ρόδι>>. Το άγαλμα ήταν χρυσελεφάντινο, όπως και το άγαλμα της Ήβης, τοποθετημένο πλάι της, έργο του Ναυκύδη, μαθητή του Πολυκλείτου.
Άλλες πόλεις της Πελοποννήσου με φημισμένους ναούς της Ήρας, ήταν οι Μυκήνες, η Τίρυνθα, η Σπάρτη, το Ναύπλιο, η Ολυμπία. Μετά την καταστροφή της Τίρυνθας, το αρχαιότατο ξόανο της Ήρας που βρισκόταν στον εκεί ναό της, μεταφέρθηκε στο Ηραίο του Άργους. Στο Ναύπλιο υπήρχε η παράδοση πως η Ήρα έκανε κάθε χρόνο στην πηγή Κάναθο, ένα λουτρό που της ξανάδινε την παρθενιά της.
Ο ναός της Ήρας στην Ολυμπία, αν και όχι τόσο διάσημος όσο ο ναός του Δία, ήταν ωστόσο πολύ ονομαστός και οι γιορτές που γίνονταν σ' αυτόν κάθε πέντε χρόνια τραβούσαν πολύ κόσμο. Έλεγαν πως είχε ιδρυθεί για να εδραιωθεί η συμφιλίωση των πόλεων της Ήλιδας που πολεμούσαν μεταξύ τους. Κάθε μια από τις πόλεις αυτές που ήταν δεκάξι, όριζε μια γυναίκα, κι αυτές ύφαιναν όλες μαζί έναν πέπλο που κάθε πέντε χρόνια τον αφιέρωναν στην Ήρα.
Από τους αγώνες που διεξάγονταν μ' αυτή την ευκαιρία, πιο ονομαστοί ήταν οι αγώνες δρόμου μεταξύ κοριτσιών. Έτρεχαν με ξέπλεκα μαλλιά, φορώντας έναν κοντό χιτώνα. Το έπαθλο ήταν ένα στεφάνι από κλωνιά ελιάς κι ένα κομμάτι κρέας από το ζώο που είχαν θυσιάσει στη θεά.
Το Ηραίο της Ολυμπίας περιείχε πολλά έργα τέχνης. Ανάμεσα σ' αυτά πρέπει να αναφέρουμε πριν απ' όλα τη λάρνακα του Κυψέλου, που ο Παυσανίας μας άφησε γι' αυτή μια περιγραφή αρκετά λεπτομερειακή. Ήταν από ξύλο κέδρου <<διακοσμημένη με μικρές παραστάσεις, άλλες από ελεφαντόδοντο, άλλες από χρυσό και άλλες σκαλισμένες πάνω στο ίδιο το ξύλο>>. Στις πλευρές της λάρνακας ξετυλίγονταν διάφορες σκηνές παρμένες από τη μυθολογία: θεοί και ήρωες συνωθούνταν και η περιγραφή του Παυσανία παρέχει από πολλές σκέψεις πολύτιμες πληροφορίες για τις προϊστορικές παραδόσεις των Ελλήνων.
Και τέλος, ας μην ξεχνάμε πως στο Ηραίο της Ολυμπίας ορθωνόνταν ένα από τα καθαρότερης τέχνης αριστουργήματα της ελληνικής γλυπτικής που έχουν περισωθεί και φτάσει ως εμάς: ο Ερμής του Πραξιτέλη.
Στην Κόρινθο, ο ναός της Ήρας υψωνόταν σε ένα ακρωτήρι, έξω από την πόλη. Οι γιορτές που τελούνταν εκεί κάθε χρόνο, είχαν χαρακτήρα εξιλαστήριο και συνδέονταν με το θρύλο της Μήδειας. Διηγόνταν πως το δυστυχισμένο θύμα του Ιάσωνα, είχε φέρει τα παιδιά της στο ιερό της θεάς, θεωρώντας το απαραβίαστο άσυλο, αυτό όμως δεν εμπόδισε τους Κορίνθιους να τα σκοτώσουν. Προς τιμωρία αυτής της ιεροσυλίας, έπεσε θανατικό στη χώρα και για να σταματήσει το κακό χρειάστηκε όχι μονάχα να προσφέρουν θυσίες στην Ήρα αλλά και να τιμήσουν τα παιδιά της Μήδειας. Γι' αυτόν το σκοπό, εφτά νέοι κι εφτά νέες από τις καλύτερες οικογένειες, όφειλαν να υπηρετούν εναλλάξ το ναό της Ήρας, με τα μαλλιά κομμένα και με πένθιμα ρούχα. Το Ηραίο της Κορίνθου παρουσίαζε κι αυτή την άλλη ιδιομορφία πως ήταν ο μόνος ναός αφιερωμένος στη σύζυγο του Δία, που είχε μαντείο. Δεν κατέχουμε ωστόσο καμιά σχετική λεπτομέρεια και όπως έχουν πει: <<η θεά ήταν υπερβολικά επιβλητική και υπερβολικά επιφυλακτική, κι έτσι δεν ήταν εύκολα προσιτή>>.
Το Ηραίον της Μαντινείας είχε ένα άγαλμα της Ήρας, έργο του Πραξιτέλη. Στη Στυμφαλία, που η Ήρα σύμφωνα με μια παράδοση είχε ανατραφεί από τον Τήμενο, αυτός ο τελευταίος της είχε αφιερώσει, έλεγαν τρεις ναούς: σαν παρθένο, σαν έγγαμο και σαν ζωντοχήρα. Στην Αθήνα, στο δρόμο που πήγαινε στο Φάληρο, ήταν ένας ναός της Ήρας δίχως πόρτες και παράθυρα, που είχε καεί στο δεύτερο μηδικό πόλεμο και τον είχαν ξαναχτίσει. Στις Πλαταιές γιόρταζαν τα Δαίδαλα, που είχαν θεσπιστεί, όπως έλεγαν από την ίδια την Ήρα. Χρωστούσαν την ονομασία τους σε ένα ξύλινο ομοίωμα παρθένου, της Δαιδάλης, που το περιφέρανε σε ανάμνηση μιας περιπέτειας της Ήρας που τη διηγηθήκαμε πιο πάνω. Υπήρχαν τα μικρά Δαίδαλα, που τα γιόρταζαν οι Πλαταιείς κάθε χρόνο και τα μεγάλα Δαίδαλα κατά δεκαετία, που έπαιρναν μέρος σ' αυτά οι πόλεις της Βοιωτίας.
Την Ήρα την τιμούσαν επίσης στην Εύβοια, εκεί που σύμφωνα με την παράδοση είχε ανατραφεί από την παραμάνα της Μάκριδα και που ο Ζευς την είχε αποπλανήσει παίρνοντας τη μορφή κούκου. Λατρεία της θεάς βρίσκουμε επίσης στη Θράκη και σε μερικά νησιά του Αιγαίου. Στη Σάμο βρισκόταν ο μεγαλύτερος απ' όλους τους ναούς τους αφιερωμένους στην Ήρα και σύμφωνα με την παράδοση είχε χτιστεί από τους Αργοναύτες. Το αρχαιότερο σύμβολο της θεάς ήταν όπως λένε, μια απλή σανίδα, που αργότερα την αντικατάστησε ένα ξόανο λιγότερο χοντροκαμωμένο, και που το διαδέχτηκε ένα ξύλινο άγαλμα, έργο του γλύπτη Σμίλιδα. Ξέρουμε άλλωστε πως οι Σάμιοι ισχυρίζονταν πως η Ήρα είχε γεννηθεί στο νησί τους. Αναμνηστικές ετήσιες γιορτές, που έπαιρναν μέρος σ' αυτές όλοι οι κάτοικοι, ήταν αφιερωμένες σ' αυτό το γεγονός: το άγαλμα της θεάς μεταφερόταν στις όχθες του ποταμού Ιμβράσου το έκρυβαν κάτω από μια οξιά και ύστερα έρχονταν να το αναζητήσουν με επίσημη πομπή.
Στη Λέσβο γίνονταν προς τιμή της Ήρας διαγωνισμοί ομορφιάς, τα Καλλιστεία που αναφέρονταν πιθανόν στην κρίση του Πάρι.
Τέλος, η Ήρα τιμόταν και στην Κνωσό της Κρήτης, καθώς και στη Μεγάλη Ελλάδα και ιδιαίτερα στη Σικελία, όπου οι Συρακούσες, ο Ακράγας, η Σελινούς είχαν αναγείρει ναούς προς τιμήν της συζύγου του Δία.

Το Ηραίον της Ολυμπίας

Ο Ερμής του Πραξιτέλη