Ελληνική Μυθολογία

Η Αθηνά προστάτιδα της Γεωργίας

Οι αρχαίοι είχαν την ορθή αντίληψη ό,τι πρώτη βάση του πολιτισμού είναι η γεωργία. Οι Έλληνες λοιπόν, πίστευαν πως η Αθηνά τους είχε διδάξει την καλλιέργεια της γης. Σ' αυτήν απόδιδαν την εφεύρεση του αρότρου και όπως έχουμε δει, αυτή είχε φυτέψει στην Ακρόπολη το πρώτο ελιόδεντρο. Για πολύ καιρό, όποιος έκοβε ένα ελιόδεντρο καταδικαζόταν σε θάνατο. Στην Αθήνα, διάφορες γιορτές κάθε χρόνο, αναφέρονταν στην Αθηνά, θεά της γεωργίας. Στα Χαλκεία γιόρταζαν την εφεύρεση του αρότρου. Είχαν μια ειδική γιορτή για τις διάφορες ημερομηνίες ξεχωριστής σημασίας για τη γεωργία, από τη σπορά ως το θερισμό. Μιλήσαμε πιο πάνω για την τελετή, που ένας ιερέας της Αθηνάς, ο Βουζύγης, χάραζε ένα αυλάκι κάτω από την Ακρόπολη. Στο τέλος του χειμώνα γιόρταζαν τα Προχαριστήρια, που αποσκοπούσαν να ευχαριστήσουν προκαταβολικά τη θεά για τις ευεργεσίες της. Την άνοιξη τελούσαν τις αρκετά μυστηριώδεις γιορτές των Πλυντηρίων και των Καλλυντηρίων. Τα Πλυντήρια είχαν για κύριο σκοπό τον καθαρισμό του ναού της Αθηνάς και του αγάλματος της θεάς. Με τα Καλλυντήρια γιόρταζαν το τέλος αυτής της εργασίας, σε συνδυασμό με την ιδέα της αφθονίας για τις μελλοντικές σοδιές. Αυτή η υπόθεση στηρίζεται στο γεγονός πως ανάμεσα στα διάφορα αντικείμενα που λιτάνευαν μ' αυτή την ευκαιρία, ήταν και μια πιατέλα σύκα - και το σύκο το θεωρούσαν δώρο της Αθηνάς.
Μεσ' την καρδιά του καλοκαιριού, που φοβούνταν μήπως καμιά μεγάλη ζέστη βλάψει τις σοδιές, γιόρταζαν τα Σκιροφόρια (από το <<σκίρον>>, σκεπή, ομπρέλλα). Μια πομπή ξεκινούσε από το ναό της Αθηνάς και έφτανε σε μια τοποθεσία κοντά στην Ελευσίνα, με επικεφαλής έναν ιερέα κάτω από μια μεγάλη άσπρη ομπρέλλα. Η τελετή τέλειωνε με θυσία στην Αθηνά.
Την ίδια εποχή πάνω - κάτω γιορτάζονταν τα Αρρηφόρια, που σχετίζονταν επίσης με τη λατρεία της Αθηνάς σαν θεάς της γεωργίας, αν και είναι αρκετά δύσκολο να προσδιοριστεί αυτή η σχέση ξεκάθαρα.
Αυτή τη γιορτή, τα Αρρηφόρια την καλύπτει ένα μυστήριο αδιαπέραστο για μας. Κάθε χρόνο, διάλεγαν ανάμεσα στις καλύτερες αθηναϊκές οικογένειες μερικές νεαρές κοπέλες και σε δύο από αυτές έδιναν το όνομα <<αρρηφόροι>>. Έπρεπε να ζουν ένα ολόκληρο χρόνο στην Ακρόπολη και σαν έφταναν οι γιορτές, η ιέρεια της Αθηνάς τους έδινε κάνιστρα που περιείχαν μυστηριώδη αντικείμενα, άγνωστα και σ' αυτήν την ίδια. Οι αρρηφόροι μετάφερναν τη νύχτα αυτά τα κάνιστρα σε ένα υπόγειο και εκεί τους έδιναν άλλα, που τα έφερναν με τον ίδιο μυστηριώδη τρόπο στην ιέρεια της Αθηνάς. Διατυπώθηκε η υπόθεση, πως με τα Αρρηφόρια ίσως να γιόρταζαν το αλώνισμα του σιταριού.
Τέλος, η λατρεία της Αθηνάς συνδεόταν με τα Οσχοφόρια, που γιορτάζονταν στην αρχή του τρύγου. Θα μιλήσουμε για αυτά εκτενέστερα στο κεφάλαιο το αφιερωμένο στον Διόνυσο.