Ελληνική Μυθολογία

Η παντοδυναμία του Δία

Αν η ελληνική φαντασία έχει αποδώσει στο Δία περιπέτειες λίγο - πολύ επιλήψιμες, από την άλλη, οι Έλληνες έχουν συλλάβει, σχετικά μ' αυτόν το θεό, μια πολύ υψηλή ιδέα, που μέσα σ' αυτήν ενυπάρχουν τα πρώτα σπέρματα του μονοθεϊσμού. Όπως θα δούμε παρακάτω, ο Όλυμπος στεγάζει πολυάριθμες θεότητες, με πολυποίκιλες δικαιοδοσίες. Η δύναμη τους όμως είναι μηδαμινή σε σύγκριση με τη δύναμη του Δία. Σ' αυτόν συνοψίζονται όλα και πολύ σωστά οι Έλληνες τον αποκαλούσαν πατέρα θεών και ανθρώπων.
Ο Ζευς, πριν απ' όλα, είναι πιο δυνατός. Για να επιβάλει την κυριαρχία του χρειάστηκε ν' αποδωθεί σε μακροχρόνιους αγώνες κατά των Τιτάνων και των Γιγάντων. Βγήκε νικητής, αλλά η αδελφή του Ήρα που είναι και σύζυγος του, και οι δύο αδελφοί του, ο Ποσειδών και ο Πλούτων, με δυσκολία δέχονται να υπακούσουν σ' αυτόν παθητικά. Δεν είχε συμφωνηθεί πως ο Ποσειδών θα βασίλευε στη θάλασσα, ο Πλούτων στον Άδη, ενώ η κυριαρχία του ουρανού θα ανήκε στο Δία; Αλλά το στερνοπαίδι του Κρόνου δεν είναι αυτής της γνώμης. Δέχεται και άλλους θεούς πλάι του, αλλά με τον όρο πως αυτοί θα είναι ταπεινοί υπήκοοι του, που έχει συγκατατεθεί να τους μεταβιβάσει ένα μέρος από την εξουσία του. Όποτε χρειάζεται, τους ανακαλεί στην πραγματικότητα, όπως σ' αυτό το χαρακτηριστικό χωρίο της Ιλιάδος:
<<Θα μάθετε πόσο είναι αλήθεια πως είμαι ο ισχυρότερος απ' όλους τους θεούς. Εμπρός, δοκιμάσετε θεοί, για να βεβαιωθείτε όλοι: δέσετε στον ουρανό μια χρυσή αλυσίδα και κρεμαστείτε όλοι απ' αυτή, θεοί και θεές. Όσο κι αν προσπαθήσετε, δε θα παρασύρετε προς τη γη τον Δία, τον υπέρτατο ρυθμιστή. Αν όμως εγώ θελήσω να τραβήξω την αλυσίδα προς το μέρος μου, θα τραβούσα μαζί της και τη γη και τη θάλασσα, ύστερα θα την έδενα στην κορυφή του Ολύμπου, κι έτσι το σύμπαν θα έμενε κρεμασμένο. Τόσο ανώτερος είμαι από θεούς και ανθρώπους>>.

Ένα ορφικό ποίημα -αναφέρεται σε ένα σύγγραμα που εσφαλμένα αποδίδεται στον Αριστοτέλη- μας παρουσιάζει με την ακόλουθη μορφή την ιδέα που είχαν οι Έλληνες για την παντοδυναμία του Δία:
<<Ο Ζευς υπήρξε ο πρώτος, ο Ζευς είναι ο τελευταίος και ο κύριος της βροντής.
Ο Ζευς είναι η κεφαλή, ο Ζευς είναι η μέση, από τον Δία προέρχεται το σύμπαν.
Ο Ζευς είναι η βάση της γης και του ουρανού με τα λαμπρά άστρα.
Ο Ζευς υπήρξε αρσενικός, ο Ζευς υπήρξε επίσης μια νύμφη αθάνατη.
Ο Ζευς είναι η πνοή του παντός, ο Ζευς είναι η ρίζα της θάλασσας, ο Ζευς είναι ο κυρίαρχος του κόσμου, που τρέμει κάτω από τον κεραυνό του.
Αφού δημιούργησε όλα τα όντα, τα τοποθετεί μέσα σ' ένα φως εκτυφλωτικό, που αντλεί από την ιερή καρδιά του, εκτελώντας τα θαυμασιότερα πράγματα>>.

Πολυάριθμα επίθετα που συνοδεύουν το όνομα του Δία (έχουν μετρηθεί όχι λιγότερα από εκατόν πενήντα), μας παρουσιάζουν το θεό με τις διάφορες μορφές που του έχει αποδώσει η φαντασία των ελληνικών λαών. <<Τον αποκαλούν αστραποβόλο και κεραυνοβόλο θεό, τον αποκαλούν αιθέριο, αέρινο, δημιουργό της βροχής και της βροντής και των ανάλογων φαινομένων. Τον αποκαλούν πατέρα των καρπών που παράγει η γη, φύλακα των πόλεων, ζωοδότη, υπερασπιστή, πατέρα, δημιουργό, ευεργέτη, φίλιο, ξένιο, πολεμιστή, θριαμβευτή, εξαγνιστή, μαχητή, ικέτη, σωτήρα και ελευθερωτή και με μια λέξη, είναι ταυτόχρονα ουράνιος και επίγειος κι έτσι παίρνει ονόματα που προέρχονται από ολόκληρη τη φύση κι από όλα τα φαινόμενα, όπως είναι ο ίδιος η αιτία όλων των πραγμάτων>>.
Το καθένα από τούτα τα επίθετα θα επιδεχόταν μια μακριά ανάπτυξη, αλλά μια τέτοια απαρίθμηση θα καταντούσε φορτική. Αυτό που πρέπει να συγκρατήσουμε στη μνήμη μας, είναι πως ο Ζευς είχε πολλές δικαιοδοσίες, υλικές και ηθικές που τις έχουν πολύ σωστά συνοψίσει λέγοντας πως η εξουσία του <<ήταν θεμελιωμένη πάνω στη διπλή υπεροχή της δύναμης και της σοφίας>>.
Τη δύναμη του Δία την έχουμε δει στην πράξη κατά τους αγώνες που είχε αναγκαστεί να αναλάβει για να εδραιώσει οριστικά την κυριαρχία του. Την εξουσία του, αδιαφιλονίκητη από κει και μπρος, την ασκεί ανεμπόδιστα πάνω σε όλους τους άλλους θεούς. Δεν είναι ωστόσο εντελώς απεριόριστη, επειδή και η ίδια υποτάσσεται σε μια ανώτερη δύναμη, τη Μοίρα ή το Πεπρωμένο, που ο ελληνικός ανθρωπομορφισμός προσωποποίησε στις τρεις Μοίρες.