Ελληνική Μυθολογία

Τα κυριότερα ιερά της Αθηνάς

Στην Ακρόπολη υπήρχαν πολλοί ναοί αφιερωμένοι στην Αθηνά. Αρχαιότερος ήταν το Ερεχθείον, που είχε χτιστεί, όπως έλεγαν στο ίδιο μέρος που είχε συμβεί η διαμάχη μεταξύ της Αθηνάς και του Ποσειδώνα. Το έκαψαν οι Πέρσες και ξαναχτίστηκε μετά την ειρήνη του Νικία.
Λίγα μέτρα πέρα από την Ερεχθείον, υψωνόταν ένας άλλος ναός της Αθηνάς, το Εκατόμπεδον. Πιθανόν να στεγαζόταν σ' αυτόν το ναό το άγαλμα της Πολιάδος Αθηνάς, που είχε πέσει όπως πίστευαν από τον ουρανό. Και αυτός ο ναός κάηκε από τους Πέρσες και ξαναχτίστηκε, αλλά φαίνεται πως τον γκρέμισαν ύστερα από λίγο καιρό. Τα θεμέλια του αποκαλύφθηκαν στις ανασκαφές που έγιναν στην Ακρόπολη. Ο πιο ξακουστός από τους ναούς της Αθηνάς, το αριστούργημα της ελληνικής αρχιτεκτονικής, και μπορούμε να προσθέσουμε της αρχιτεκτονικής γενικά, ο Παρθενώνας, αποτελούσε κατά κάποιο τρόπο συνέχεια του Εκατόμπεδου, απέχοντας μόλις καμιά εικοσαριά μέτρα. Είχε χτιστεί στο τέλος του έκτου αιώνα, καταστράφηκε στο δεύτερο μηδικό πόλεμο και ξαναχτίστηκε πάνω σε νέα σχέδια από τον Περικλή, που ανάθεσε τη διεύθυνση του έργου στον Ικτίνο. Ο Φειδίας και οι μαθητές του εργάστηκαν στον εξωραϊσμό του Παρθενώνα, που στέγασε ένα από τα ωραιότερα αγάλματα της θεάς, έργο του μεγαλύτερου γλύπτη όλων των αιώνων. Αρχικά, η ονομασία Παρθενών είχε δοθεί μονάχα σε έναν από τους σηκούς του ναού και πρώτος ο Δημοσθένης ονόμασε έτσι το σύνολο του ναού.
Τέλος, ο μικρός ναός της Αθηνάς Νίκης, που χρονολογείται από την ίδια περίπου εποχή με το Ερεχθείον, υψωνόταν στη νοτιοδυτική γωνιά της Ακρόπολης και είχε πιθανόν αντικαταστήσει έναν αρχαιότερο ναό της θεάς.
Έξω από την πόλη, η Αθηνά είχε και άλλα πολλά ιερά στην περιοχή της Αττικής. Στην κορυφή του Πεντελικού υψωνόταν ένα άγαλμα της θεάς. Μεταξύ Μαραθώνα και Αθήνας βρισκόταν ο ναός της Παλλήνης, ισχυρίζονταν μάλιστα πως από εκεί είχε ξεκινήσει η λατρεία της Αθηνάς, αυτό όμως φαίνεται μάλλον απίθανο.
Η λατρεία της Αθηνάς ήταν διαδομένη σε ολόκληρη την Ελλάδα, τόσο βόρεια όσο και νότια από την Αττική. Στη Βοιωτία, το ιερό της Ιτωνίας Αθηνάς ήταν η έδρα της ομοσπονδιακής γιορτής των Παμβοιωτίων. Η Αλαλκομενηίς Αθηνά τιμόταν σε μια μικρή ομώνυμη βοιωτική τοποθεσία, κοντά σε ένα ποταμάκι, τον Τρίτωνα. Στο ναό της θεάς υπήρχε ένα άγαλμα από ελεφαντόδοντο, που είχε πέσει, έλεγαν από τον ουρανό. Άλλωστε, οι κάτοικοι ισχυρίζονταν πως η Αθηνά είχε γεννηθεί και ανατραφεί στον τόπο τους. Εκεί κοντά βρισκόταν ένα δάσος βαλανιδιές, που από το ξύλο τους κατασκεύαζαν τα ξόανα για τη γιορτή των Δαιδάλων.
Στη Φωκίδα, υπήρχαν ιερά της Αθηνάς στους Δελφούς, στη Δαυλίδα, στην Ελάτεια. Στη Λοκρίδα, στην Άμφισσα που καυχιόνταν πως υπήρχε στο ναό ένα Παλλάδιο από την Τροία. Τέλος, σε πολλά μέρη της Θεσσαλίας τιμούσαν την Αθηνά σαν θεά του πολέμου και της γεωργίας.
Κατεβαίνοντας νότια, συναντούμε τρία ιερά της Αθηνάς στα Μέγαρα. Στην Κόρινθο, η λατρεία της θεάς διαιώνιζε το δώρο του χαλινού, που είχε κάνει η Αθηνά στον Βελλεροφόντη, μ' αυτό που κατόρθωσε ο ήρωας να δαμάσει τον Πήγασο. Ο ναός της Αθηνάς στη Σικυώνα είχε ανεγερθεί, σύμφωνα με την παράδοση, από έναν ήρωα τον Επωπέα και η θεά είχε εκδηλώσει την ευχαρίστηση της κάνοντας να αναβλύσει μια πηγή από λάδι μέσα στο ναό.
Στο Άργος, η Αθηνά Σάλπιγξ τιμόταν σαν θεά της πολεμικής σάλπιγγας. Έλουζαν κάθε χρόνο το άγαλμα της και διατείνονταν πως το κεφάλι της Γοργώς ήταν θαμένο κοντά στο ναό.
Στην Αρκαδία, η θεά είχε ιερά στη Μαντινεία και στην Τεγέα. Αυτή η τελευταία πόλη ισχυριζόταν πως ήταν απόρθητη, επειδή η θεά είχε χαρίσει μία τρίχα της Γοργώς στον ήρωα της Κηφέα. Ο ναός της Αλέας Αθηνάς (δηλαδή που δίνει την ευεργετική ζεστασιά) είχε καταστραφεί από πυρκαγιά και ξαναχτίστηκε στο τέλος του τέταρτου αιώνα από τον Σκόπα. Ήταν ένα υπέροχο οικοδόμημα, που στέγαζε ένα άγαλμα της θεάς, έργο του Ενδοίου. Στη γιορτή της θεάς διεξάγονταν στο στάδιο αγώνες, αλλά δεν έχουμε πληροφορίες σχετικά με τα αγωνίσματα.
Σε ένα νησάκι αντίκρυ στην Τροιζήνα, υπήρχε ο ναός της Αθηνάς Απατουρίας και οι κοπέλες πήγαιναν και αφιέρωναν τη ζωή τους στη θεά πριν απ' το γάμο τους.
Η Αθηνά τιμόταν επίσης στην Ηλεία, κυρίως στην Ήλιδα, με το όνομα Μήτηρ. Κατά το μύθο, μετά τον όλεθρο που έπαθε ο πληθυσμός της Ηλείας από τον Ηρακλή, οι μητέρες είχαν ικετέψει τη θεά να τους δώσει πολλά παιδιά και η Αθηνά είχε εισακούσει την παράκληση τους. Η Αθηνά Αξιόποινος είχε στη Σπάρτη ένα ιερό, που σύμφωνα με την παράδοση είχε ιδρυθεί από τον Ηρακλή, σε ανάμνηση της τιμωρίας που είχε επιβάλει στον Ιπποκόωντα.
Είναι γνωστός ο σημαντικός ρόλος της Κρήτης στη διαμόρφωση των ελληνικών μύθων, που πολλοί έχουν την προέλευση τους από τούτη τη νήσο. Οι Κρητικοί, ισχυρίζονταν πως η Αθηνά είχε γεννηθεί στη νήσο τους, κοντά στην Κνωσό, πλάι στην πηγή ενός μικρού ποταμού, του Τρίτωνα: ο Ζευς είχε φέρει στον κόσμο την πολυαγαπημένη κόρη του κεραυνοβολώντας ένα σύννεφο. Σύμφωνα με μια άλλη κρητική παράδοση, η Αθηνά και ο Ήλιος ήταν οι γονείς των Κορυβάντων.
Στη Λίνδο της Ρόδου υπήρχε ένας ναός της Αθηνάς, που η ίδρυση του συνδεόταν με διάφορες παραδόσεις. Σύμφωνα με μια από τούτες τις παραδόσεις, το ξόανο το είχε φέρει στη Λίνδο ο Δαναός, φεύγοντας από την Αίγυπτο. Μια άλλη εκδοχή, βάζει τον Ήλιο να επεμβαίνει: τη στιγμή που γεννιέται η Αθηνά, ο Ήλιος αναγγέλει στους κατοίκους της νήσου πως οι πρώτοι που θα προσφέρουν θυσία στη θεά θα την κρατήσουν κοντά τους. Οι Ρόδιοι, μέσα στη βιασύνη τους, πρόσφεραν τη θυσία δίχως να ανάψουν φωτιά και αυτή η συνήθεια διατηρήθηκε από τότε. Σαν ένδειξη ικανοποίησης, ο Ήλιος έκανε να πέσει στο νησί χρυσή βροχή. Διηγόνταν ακόμη, πως ο Κάδμος είχε προσφέρει στην Αθηνά της Λίνδου μια χάλκινη λεκάνη με φοινικική επιγραφή.
Η θεά δε φάνηκε αχάριστη απέναντι στους πιστούς της. Τους δίδαξε όχι μονάχα την κατεργασία του χαλκού, αλλά και την τέχνη να λαξεύουν αγάλματα που φαίνονταν να έχουν ζωή και κίνηση.
Ιερά της Αθηνάς υπήρχαν και σε μερικές πόλεις της Μικρασίας, στην Τρωάδα και στη Μεγάλη Ελλάδα. Η λατρεία της Αθηνάς, που είχε επεκταθεί σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, ακολούθησε σε όλα της τα στάδια τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού στον κόσμο.