Tâm lí học tổng hợp

152. Giải phóng những ký ức tổn thương và uẩn ức trong lòng

"Phương thuốc chữa trị vốn sẵn có nơi nỗi đau." –Rumi

Mọi trải nghiệm của chúng ta đều được lưu trữ trong tâm trí.

Kỉ niệm được cất giấu trong não bộ để có thể được 'lưu xuất' bất cứ lúc nào. Chúng ta có thể nhớ những cái tên, gương mặt, một địa điểm hay một mùi hương nào đó. Nhưng những ký ức cũng phai mờ theo thời gian và đổi thay cùng sự trưởng thành của mỗi người. Mặc dù vậy, đôi khi những kí ức phai mờ đó không hoàn toàn mất đi mà vẫn tồn tại trong cơ thể chúng ta dưới hình thức những phản ứng, rung động vật lý và khuôn mẫu ứng xử.

Thực ra cơ thể chúng ta không hề quên.

Nhiều sự kiện diễn ra trong đời sống để lại những dấu hằn sinh lí trong cơ thể, đặc biệt là khi chúng ta bị tổn thương nặng nề hay phải trải qua những sang chấn tâm lý nghiêm trọng, căng thẳng tột độ, khiến cơ thể phải đấu tranh, trốn chạy hay gồng cứng để đương đầu với chúng.

Trong một thế giới hoàn hảo, chúng ta có thể xả bỏ mọi tổn thương hay làm dịu bớt căng thẳng sau khi chúng phát khởi. Nhưng thực tế không như vậy, và chúng ta luôn phải sống chung với những 'khối nội kết' tích tụ trong tâm trí, bắt nguồn từ những trải nghiệm trong quá khứ (dù tốt hay xấu). Hầu hết mọi người không biết làm cách nào để tháo gỡ những 'nút thắt' này bởi chúng ta thậm chí không nhận thức được sự tồn tại của chúng.

Chúng ta có thể cảm thấy căng thẳng khi phải nhờ vả hay vay tiền ai đó; hoặc nóng bừng mặt khi được yêu cầu phát biểu trước đám đông. Đó là một phản ứng đã được cơ thể ghi nhớ.

Bộ não đã ghi nhớ một sự việc trong quá khứ khi chúng ta cầu xin sự trợ giúp đỡ mà không được đáp ứng. Có thể ai đó đã khiến chúng ta cảm thấy xấu hổ vì thẳng thừng từ chối: "anh nên biết cách tự lo liệu cho bản thân". Có thể cảm giác bị bẽ mặt đã in hằn trong tâm trí bạn từ thời học phổ thông, khi không thể trả lời câu hỏi của giáo viên trước cả lớp.

Những gì không thể hiện được bằng lời sẽ được biểu hiện qua những phản ứng, rung động của cơ thể.

Chúng ta có thể cố quên, ngăn cản, hoặc dùng lý trí đè nén những kí ức được lưu trữ trong bộ não, nhưng khi những kí ức sâu dày ấy đã trở thành những phản ứng tự động của cơ thể thì chúng ta phải làm như thế nào?

Động vật thường giãy giụa khi bị đau đớn hoặc run rẩy lúc sợ hãi. Hãy để ý 2 con chó đánh nhau: Một khi trận đánh kết thúc, cả hai sẽ lắc mạnh cơ thể để làm dịu lại hệ thần kinh và giảm bớt căng thẳng. Nhờ vậy mà kí ức vật lý về tình huống đó không bị lưu lại.

Tuy nhiên, con người thường lại không làm như vậy. Thay vào đó, hàng ngày chúng ta cứ vác trên vai những căng thẳng, lo lắng hay những tổn thương trong quá khứ, để rồi phải tìm đến ăn nhậu, hoặc những thú vui chóng vánh để giải khuây.

Tuy nhiên, đó chỉ là giải pháp tạm thời, cảm giác bất an sẽ quay lại chừng nào chúng ta chưa giải phóng được những cảm xúc ách tắc ấy ra khỏi cơ thể.

Tôi từng nghiện đồ ngọt. Tôi thường ăn nhiều bánh ngọt, kem bất cứ khi nào cảm thấy buồn chán, tức giận hoặc cô đơn. Đồ ngọt giúp tôi đối phó với những cảm xúc phiền não và làm dịu nỗi đau tuổi thơ từng bị lạm dụng.