LỊCH SỬ TRUNG QUỐC 5000 NĂM

9-10

KHƯƠNG THÁI CÔNG CÂU CÁ

Sau khi Bàn Canh chết, còn truyền được 10 đời vua nữa. Vua cuối cùng tên là Trụ. Trụ vốn là người khá giỏi giang và có sức khỏe. Những năm đầu, ông đích thân cầm quân, tiến hành các cuộc chiến tranh lâu dài với Đông Di. Trụ rất có tài về quân sự, liên tục đánh thắng, cuối cùng bình định được Đông Di, đưa văn hóa của triều Thương truyền bá tới lưu vực Hoài Thủy và Trường Giang. Trong sự kiện này, Trụ đã có vai trò quan trọng. Nhưng do chiến tranh lâu dài, thiệt hại rất lớn, nhân dân phải đóng góp nặng nề, nên đời sống này càng khổ cực.

Trụ giống như Hạ Kiệt, chỉ biết hưởng lạc, không quan tâm đến đời sống nhân dân. Ông ta không ngừng xây dựng cung điện nguy nga, nhất là cung "Lộc đài" rất lớn ở biệt đô Triều Ca (nay là huyện Kỳ, tỉnh Hà Nam), chứa đầy vàng bạc châu báu. Ngoài ra, còn cho dựng một nhà kho cực lớn, gọi là Cự Kiều để chứa lương thực. Trụ còn cho đổ rượu đầy ao và treo thịt đầy rừng cây gọi đó là ao rượu, rừng thịt. Trụ cùng sủng phi Đát Kỷ sống cuộc sống cực kỳ xa xỉ. Ngoài ra, còn dùng nhục hình tàn bảo để trấn áp nhân dân. Nếu chư hầu hoặc nô lệ nào chống đối, Trụ đều cho bắt và nướng cháy trên cột đồng nung đỏ. Hành động tàn bạo của Trụ đã đẩy nhanh sự sụp đổ của triều Thương. Lúc đó, ở phía tây có một bộ lạc đang hưng thịnh. Đó là bộ lạc Chu.

Chu vốn là một bộ lạc lâu đời. Vào cuối triều Hạ, bộ lạc này sống ở vùng Thiểm Tây, Cam Túc ngày nay. Về sau, do bị các bộ lạc Nhưng, Địch quấy phá, thủ lĩnh bộ lạc Chu là Cổ Công Đản Phụ mang dân dời đến Kỳ Sơn (nay ở đông bắc huyện Kỳ Sơn, tỉnh Thiểm Tây) và định cư ở đó.

Đến đời cháu của Cổ Công Đản Phụ là Cơ Xương (sau là Chu Văn Vương) kế vị, bộ lạc Chu đã rất lớn mạnh. Chu Văn Vương là một nhà chính trị tài giỏi. Cuộc sống của ông hoàn toàn ngược với Trụ. Trong khi Trụ thích uống rượu, săn bắn và lạm dụng hình phạt thì Chu Văn Vương cấm uống rượu, không cho phép quý tộc săn bắn, giẫm đạp lên hoa màu của nhân dân. Ông khuyến khích nhân dân nuôi nhiều bò dê và trồng nhiều lương thực. Ông còn khiêm tốn tiếp đãi những người có tài, vì vậy thu hút được nhiều nhân tài đi theo. Sự lớn mạnh của bộ lạc Chu là mối uy hiếp lớn với triều Thương. Một đại thần là Sùng Hầu Hổ nói xấu Chu Văn Vương với Trụ, nói: "ảnh hưởng của Chu Văn Vương rất lớn, nếu cứ để như thế sẽ nguy hại cho triều Thương."

Trụ liền hạ lệnh bắt Chu Văn Vương, giam ở Dĩu Lý (nay ở huyện Thang Âm, tỉnh Hà Nam). Các quý tộc ở bộ lạc Chu phải đưa nhiều gái đẹp, ngựa tốt và châu báu đến dâng cho Trụ Vương và biếu các đại thần. Trụ Vương thấy gái đẹp và châu báu liền cười tít mắt, nói: "Những thứ này đủ để chuộc Cơ Xương" liền ra lệnh tha Chu Văn Vương về.

Chu Văn Vương thấy Trụ Vương ngu tối, bạo ngược, không được lòng dân, liền quyết định đánh đổ triều Thương. Nhưng bên cạnh ông thiếu một người có tài năng quân sự để chỉ huy tác chiến. Ông ra sức kiếm tìm.

Một hôm, Chu Văn Vương ngồi xe, dẫn theo con và một số quân lính đi săn ở bờ Bắc sông Vị Thủy. Ông nhìn thấy một ông già đang ngồi bên bờ sông câu cá. Đoàn người ngựa đi tới, nhưng ông già đó làm như không nhìn thấy, vẫn lặng thinh ngồi câu. Thấy lạ, Văn Vương liền xuống xe, đi tới, nói chuyện với lão già nọ. Sau khi nói chuyện, được biết ông già tên là Khương Thượng (còn gọi là Lã Thượng, Lã là vùng đất phong của tổ tiên ông), là một người tinh thông binh pháp.