Kimi zaman ayetlerin anlam boyutlarıyla ilgili yazılanlardan algıladığım bir çok şeyin mahiyeti karşısında şaşırıp kaldım. Bunları, zahirlerini kast ederek zahir hükümlerle tevil etmek mümkün değildir. Bu yüzden çok azını tevil ettim. Ki; bunları anlamanın imkanı olduğu bilinsin ve zahirlerini aşabilen biri çıktığı zaman benzerleri için bunları delil olarak algılasın.Çünkü,bu gibi ayetlerin tevilinde bir takım zorluklarla karşılaşmak kaçınılmazdır. Zorlama yorumları terk etmek bir erdem göstergesidir.
Çünkü, bu kullar arasında kendisi için kolaylık öngörülen kimselere kolay gelir. { Abdurrezzak Kaşani (ks) }
"... Meryem bakire olduğu ve asla kendisine bir erkek yaklaşarak herkesin bildiği cinsi münasebet gerçekleşmediği halde, nasıl ki İsa'yı doğurdu ise, hurma ağacı da aşılanmaksızın ve ancak silkelenme ile taptaze hurma verdi..."
İyi bilin ki, onlar Rablerine kavuşma konusunda şüphe içindedirler.İyi bilin ki, O, her şeyi kuşatandır.{Fussilet 54}
De ki: “O, sizin üstünüzden veya ayaklarınızın altından üzerinize bir azap göndermeye veya sizi bölük bölük birbirinize katıp (düşman edip), sizin bir kısmınızın şiddetini,bir kısmınıza tattırmaya kaadirdir.”Bak,âyetlerimizi nasıl açıklıyoruz.Umulur ki böylece onlar idrak ederler. { Enam 65 }
Elimde insanların görebileceği şekilde ve dünyadaki konumumla bağdaşmayan değersiz bir şey taşıyordum. Elimde taşıdığım şey, tuzlu balıktan yayılan çirkin bir kokuya sahipti.Arkadaşlarımın gözündeki konumum ise, böyle bir şeyi taşımama engel olacak kadar üstündü. Bu nedenle arkadaşlarım nefsimi terbiye etmek için onu taşıdığımı zannetti. Bunun üzerine şeyhime 'falanca nefsini eğitme işinde ne kadar yoğunlaştı' dediklerinde şeyhim şöyle karşılık vermiş: 'Hangi niyetle taşıdığını bir soralım!' Şeyh, cemaatin huzurunda arkadaşlarımın söylediklerini aktararak bana niyetimi sordu. Ben de şöyle dedim: 'Niyetimi yanlış yorumladınız, benim öyle bir niyetim yoktu. Kadrinin yüceliğine rağmen Allah'ın öyle bir şeyi yaratmaktan kendisini tenzih etmediğini gördüm. Ben mi kendimi ondan uzak tutacağım?' Bunun üzerine şeyh bana teşekkür etti, dostlarım ise şaşırdı. Bu olay, söz ettiğimiz konuyla ilgilidir. Allah'a yemin olsun ki, o şeyi taşımak bana şeref verir. Çünkü onu taşımak, kendisini var etmede (ilahi) kudretin bir benzeridir. Ariflerin gözünde, yüksek ile düşük ve alışık arasında hiçbir fark yoktur. 'Oruç tutanın ağız kokusu Allah katında misk kokusundan daha güzeldir' ifadesi buna işaret eder. Burnun iki kokuyu algılaması bir midir?
Birbirinden üstün olan şeylere onların ilahi hakikatlerle irtibatları bakımından bakınız! Böyle bakarsanız, alemden hiçbir şeyi küçümsemezsiniz. Dolayısıyla Allah'a kıyas edip onu kendine taşıma. Eşyayı hakikatlerin verisine göre dikkate al!
O Şeyh diyordu ki:
“Filan şeyhin güzel kokusu,Allâh kokusundan da üstündür !..”
Dedim ki:
“Bu koku belki senin karından ve onun oynaşından geliyor.”
Bu ne eşektir ki, eşekliği yönünden söylemiştir…
Ey kara yüzlü!
Himmetin ne olduğunu sen ne bilirsin?
Git abdest al, namaz kıl tövbe et!
De ki: “Kafir idim imana geldim. Küfürden vaz geçtim.”
Git otur yerinde.Pamuğunu eğirmeye bak! Sen kim oluyorsun?…
{ Şems-i Tebrizi (ks) }
