Sanajan geus kolot, liwat ti kolot nurutkeun ukuran kalumrahan umur hayam, Si Pelung masih kénéh jagjag waringkas. Masih kénéh mampuh némbongkeun tagog dangong jago pinilih. Masih kénéh mampuh ngelewungkeun sora ari kongkorongok janari.
Sakapeung Si Pelung sok ngarasa reueus, lamun aya nu nyarita, “Kuatan tah hayam. Nepi ka kahot kitu. Pantaranana mah geus ka marana boa.”
Tapi sok nalangsa, lamun nu nyarita cikénéh, aya nu ngéngklokan:
“Padahal lain turunan Bangkok, nya?!”
Mun bisa, hayang Si Pelung nambalang. ”Mémangna hayam pinunjul téh kudu turunan Bangkok baé? Ari turunan asli lemah cai kudu mélédré baé kitu?” Geuning ieu aing!”
Sarta mun bisa, hayang Si Pelung ngadadarkeun riwayatna ti asal mula. Ti barang dipegarkeun, terus dikukut diistiméwakeun ku Haji Basari. Nepi ka mangsa jajangkar, dijadikeun pangbéla basa anak bungsu Ki Haji, Encép Umar disunatan dina umur lima taun. Ayeuna Encép Umar geus téréh lulus és-em-a. Sababaraha kali ampir unggal lebaran atawa usum hahajatan, Ambu Haji ngusulkeun sangkan Si Pelung dipeuncit. Ki Haji teu weléh ngahalangan.
”Butuh ku gawéna, tukang ngageuingkeun janari,” cenah. ”Néangan deui baé hayam séjén. Keun Si Pelung mah, ulah diharubiru. Kadahar sukur, atuh henteu teu nanaon, ari teu kapuluk mah.
Opat taun ka tukang, Haji Basari tilar dunya. Matak kagagas ku kasoléhan jeung kahadéanana. Getén tulatén, boh ka ingon-ingon boh ka pepelakan. Bari tara tinggal ti adab kasopanan. Handap asor, lain baé ka papada jelema. Ka sato jeung ka tutuwuhan ogé sarua. Ku Si Pelung mindeng kadéngé. Ki Haji ngawurukan putra atawa réncang, sangkan ulah wani-wani nyarékan komo bari laklak dasar – ka sato ingon-ingon.
”Ulah kawas kamari, hidep nyebut bangkawarah ka hayam anu bangor asup ka dapur. Malah ditambahan ku nyupata, lebokeun tétélo, tekukeun kerud, jeung sajabana. Teu meunang étah. Diharamkeun ku agama,” cék Haji Basari ka salah saurang putrana nu istri, nu mindeng pusing ari manggihan hayam riab ka dapur. Teu kalis ku digebah sakali, brul deui brul deui. Ma’lum hayam.
Tukang ibadah Ki Haji téh. Najan lubak-libuk luhur kuta gedé dunya, teu katongklokeun ngurus harta, kawas karéréanana nu baleunghar séjén.
Ngurus sawah cukup ngandelkeun panyawah atawa anakna nu geus bisa dipacikeuhkeun. Témpo panén, ukur ngaroris geus dikaluarkeun zakatna atawa acan. Ka dituna mah kumaha Ambu Haji saparaputra baé.
Ngan kana pepelakan salian ti paré, kayaning bungbuahan, palawija, sampeu, jagong, telik pisan ngimeutan téh. Bisi pindah teu kanyahoan kana pangawasa leungeun bandar tukang kemplang, méméh kapetik hasilna kaala buahna ku sorangan.
”Tara ngandung barokah, ladang tatanén anu dijual kemplangan mah, kadéngéeun pisan ku Si Pelung ti pipir, Ki Haji cacarita ka anak bojona.di tengah imah. ”Moal samata-mata agama ngaharamkeun, lamun teu matak mudarat jeung mamala, boh ka diri pribadi, boh ka balaréa..”
Barabat Ki Haji medar pamanggih, yén ngajual barang ku cara kemplang, ngaleungitkeun sumber amal kahadéan. Témpo diala, nu boga hadas melak ukur lalajo. Meunang tekal-tekil dipupul batur. Ka tatangga, ka baraya, ka batur salembur teu bisa méré ngasaan, lantaran barang geus dibayar ti heula ku bandar. Teu saeutik kajdian nu boga pelak malik buburuh ngala ka bandar. Anu sakuduna jadi dunungan bet jadi kuli.
”Baroraah kana méré mawéh. Manéhanana sorangan apan elah-elih namprak upah ti batur. Padahal nu macul di dinya, nu melak di dinya, manéhanana sorangan. Naha éta lain mamala? Coba lamun dipertahankeun nepi ka usum ngala, tong karooh ku pangolo, meureun diala ku sorangan. Kaburu kénéh méré ngasaan ka batur. Hartina amal hadé. Sodakoh. Atuh témpo ngajual, harga bisa rebut tawar tur barangna nyata ngagelar hareupeun. Lain rebut tawar pucuk atawa kembang karék néngtét, diwangwang dilelebah, bari hargana kurang merenah. Bener, karéréaanana jual beuli jaman ayeuna maké cara kemplang. Ambéh babari, ambéh henteu réncéd. Tapi tétéla éta téh henteu nimbulkeun kauntungan. Malah wungkul karugian. Nu matak, teu anéh, kiwari réa patani kari daki, réa padagang tinggal hutang, sabab ladang gawé béak sakaligus ti heula. Komo jual beuli kemplang mah, geuning langka ku duit, tapi ku barang, radio, televisi, motor, mobil, jadi hésé ngeureut neundeun keur pimodaleun usum hareup téh. Témpo butuh unjam-injeum ka bang, hésé lain dagoaneun. Kapaksa lumpat ka tukang rénten atawa ka bandar kemplang baréto. Sasat nandonkeun hasil pepelakan anu karék rék ceb dipelak. Kitu jeung kitu terus, unggal usum migawé. Kahadé urang mah, Ujang, Nyai ulah kabawakeun. Sing tuhu kana tetekon agama nu geus dicontokeun turun tumurun, tur karasa hasilna ngandung barokah. Saeutik mahi, loba nyésa. Moal samata-mata Abah lega sawah lega kebon, anu asalna tina hasil nyawah jeung ngebon satapak peucang atawa nengah mertelu, lamun prakprakanana méngpar tina aturan hukum. Tegesna hukum agama. Ngajauhan riba, boh dina modal, boh dina ngajual pisan. Sabalikna mereketkeun manéh sangkan tuman balabah. Daék ngaluarkeun sodakoh, infak, nepi ka zakat pisan, upama geus nisab. Peupeujeuh, lamun Abah geus euweuh, kabiasn kieu téh kudu terus dipilampah. Insya Allah, lamun gugon-tuhon, anak incu turunan Abah, baris tinemu kahirupan mulya. Bagja dunya ahérat. Moal kurang sandang kurang pangan, bari aya dina karidoan Allah Subhanahuwata’ala.
